تأثیر درمان ارتودنسی بر بوی بد دهان

هالیتوزیس به بوی بد و ناخوشایند دهان گفته می شود. این وضعیت غالباً موجب شرمندگی فرد می شود، و ممکن است روابط اجتماعی فرد را تحت تأثیر قرار دهد، علاوه بر این به یک بازار مهم برای صنایع دارویی و آرایشی تبدیل شده است. تأثیر ابزارهای ارتودنسی، خواه ثابت یا متحرک، روی بوی بد دهان قابل توجه است. در این مقاله قصد داریم توجه شما را به عواملی جلب کنیم که در طول درمان ارتودنسی می توانند موجب بروز بوی بد دهان شوند، و نیز چند نکته برای بهتر شدن بوی دهان در طول همین دوره ارائه خوهیم داد.

بوی بد دهان چیست؟

انسان ها مولکول های فرار و غیر فرار متنوعی منتشر می کنندکه تحت تأثیر عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی، استرس، و بیماری ها هستند. این وضعیت غالباً موجب خجالت می شود و تبعات اجتماعی ناخوشایندی خواهد داشت. بوی بد دهان ممکن است تنها در نتیجه پوسیدگی های دندانی و بیماری پریودنتال بروز پیدا کند، همان دلایلی که به خاطر آنها به دندانپزشک مراجعه می کنیم.

شیوع بوی بد دهان

مطالعات اندکی انجام شده اند که شیوع بوی بد دهان را در جوامع مختلف اندازه گیری کرده باشند. به طور کلی در جمعیت عمومی، بوی بد دهان در آمریکا ۵۰% و در چین بین ۶% تا ۲۳% گزارش شده است. ارتباط مستقیمی بین بالا رفتن سن و بوی بد دهان وجود دارد، که منجر به افزایش شدت بوی بد دهان می شود. در افراد بالای ۶۰ سال در ترکیه، شیوع بوی بد دهان ۲۸% است.

ارتودنسی و بوی بد دهان

دسته بندی انواع بوی بد دهان

به طور کلی، بوی بد دهان می تواند بر اساس منشاء خود به هالیتوز واقعی و هالیتوز روانی تقسیم شود.

به طور کلی، هالیتوز واقعی همان بوی بد دهان از نظر فیزیولوژیکی (بوی بد ناخوشایند صبحگاهی) است که ناشی از راکد ماندن بزاق دهان و فاسد شدن ذرات غذای محبوس شده و پوسیدگی سلول های اپیتلیال با تجمع باکتریایی روی زبان است، که از نظر بالینی به عنوان زبان پوشیده شناخته می شود و با مصرف مکرر مایعات کاهش پیدا می کند.

بوی بد دهان روانی (هالیتوز خیالی/ هیپوکندریاز تک علامتی) شرایطی است که در آن فرد تصور می کند بوی دهان او ناخوشایند است و موجب ایجاد آزار اجتماعی می شود؛  با این حال، هیچ دندانپزشک یا فرد معتمد دیگری نمی تواند وجود آن را تأیید کند. هالیتوز خیالی به چند دسته نقسیم می شود، که به قرار زیر است:

• هالیتوفوبیا- ترس از داشتن بوی بد دهان است که حداقل در ۵/۰ تا ۱% از افراد بزرگسال مشاهده می شود. چنین بیمارانی متقاعد نمی شوند که آنها از این مشکل رنج نمی برند و نیاز به مشاوره های روانشناختی دارند.
• شبه هالیتوزیس- بیمارانی که از این مشکل رنج می برند از بوی بد دهان شکایت دارند بدون آنکه واقعاً این مشکل را داشته باشند و سرانجام در حین تشخیص و درمان متقاعد می شوند این بیماری را ندارند.

علل بوی بد دهان کدامند؟

مطالعات مختلف نشان می دهند که ۸۵ تا ۹۰ درصد موارد، تجزیه باکتریایی مواد آلی در حفره دهان دلیل اصلی بوی بد دهان هستند. متابولیسم باکتری های گرم منفی که عمدتاً بر روی پروتئین های حاوی اسیدهای آمینه گوگردی (متونین، سیستئین، سیستین) زنده می مانند، ترکیبات فرار گوگردی تولید می کنند که نقش اساسی را در بوجود آمدن بوی بد دهان ایفا می کنند. ۶۰ درصد از همه میکروارگانیسم های دهانی روی زبان واقع شده اند، که منشاء اصلی باکتری داخل حفره دهان، و نیز دلیل اصلی بوی بد دهان هستند.

اندازه گیری های کمی اهمیت برجسته میکروفلورای زبان را برای ریشه یابی علت بوی بد دهان تأیید می کنند. علل خارج دهان چندان شایع نیستند و شامل تغییرات گوش و حلق و بینی (بویژه سرماخوردگی) وضعیت سیستمیک کلی، استفاده از داروها، مصرف تنباکو، عادات غذایی خاص، و نیز بویی که از دستگاه گوارش نشأت می گیرد. عواملی که برای ایجاد بوی بد دهان ایده آل هستند، عبارتند از: بیماری های پریودنتال، حفره های بزرگ دندانی با کانال های باز ریشه های دندانی، پریوکرونیت، شرایطی که غشاء مخاطی دهان را تحت تأثیر قرار می دهند تأثیر غذاها، پروتزهای مصنوعی که شرایط مناسبی ندارند، کاهش بزاق دهان، و تنفس دهانی.

ارتودنسی و بوی بد دهان

تأثیر درمان ارتودنسی روی بوی بد دهان

مطالعات متعددی به بررسی تأثیر ابزارهای ارتودنسی روی میزان باکتری ها در حفره دهان پرداخته اند. عوارض جانبی ابزارهای ثابت ارتودنسی عبارتند از دی کلسیفیکاسیون decalcification  (از بین رفتن مواد معدنی سطح دندان)، لکه های سفید رنگ، حفره های دندانی، واکنش های پریودنتال، و ژنژیویت. ابزارهای ثابت ارتودنسی محلی ایده آل برای انباشته شدن پلاک های دندانی هستند، بنابراین خطر بروز ضایعات سفید رنگ در طول درمان را افزایش می دهند. طراحی و ساختار سطحی ابزارهای ارتودنسی، و نیز کامپوزیت ها بر باقی ماندن پلاک های دندانی تأثیر می گذارند. نحوه نصب سیم ارتودنسی روی براکت ها نیز نقش دارد.

سه روش اصلی اندازه گیری هالیوتوزیس واقعی عبارتند از ارگانولپتیک organoleptic، کروماتوگرافی گازی gas chromatography، و نظارت روی سولفید. دیگر روش های اندازه گیری جایگزین عبارتند از تست N-benzoyl-DL-arginine-2-naphthylamin (BANA)، حسگرهای شیمیایی، آزمایش انکوباسیون بزاقی، بررسی کمیت فعالیت بتا گالاکتوزیداز، نظارت بر آمونیاک، تست نین هیدرین، و واکنش زنجیره ای پلیمراز.

ارتباط درمان ارتودنسی و بوی بد دهان

ارتودنسی و پریودانتیکس داخل دهان ارتباط پیچیده ای با یکدیگر دارند. قرار گیری درست و مناسب دندان ها کنار یکدیگر باعث تسهیل رعایت بهداشت خوب دهان و دندان ها می شود، اگرچه روند صاف کردن دندان ها با استفاده از درمان ارتودنسی با تحریک مستقیم لثه و به خطر انداختن تأثرگذاری بهداشت دهان و دندان ها ممکن است تأثیر منفی روی پریودنشیوم داشته باشد. ابزارهای ارتودنسی تجمع پلاک های دندانی و ایجاد ژنژیویت را افزایش می دهند.

بندهای ارتودنسی، براکت ها، و سیم های کمانی ارتودنسی چالش های منحصربفردی برای بهداشت دهان بوجود می آورند زیرا این ابزارهای تله هایی برای ذرات غذا و پلاک های دندانی بوجود می آورند. مراقبت از فضای بین دندانی ینز دشوارتر است و لازم است برای هر دندان نخ دندان از زیر سیم عبور کند. این به فرایندی زمان بر تبدیل می شود که تکمیل آن نیاز به مهارت دارد. لوازم جانبی اضافی مانند لوله های کویل اسپرینگ ها، اتصالات فولادی، زنجیرهای الاستیک می توانند دشواری های دیگری برای بهداشت دهان بوجود بیاورند.

بنابراین، حضور ابزارهای ارتودنسی باعث افزایش به جا ماندن پلاک های دندانی می شود، که تأثیر گذاری رعایت روزانه بهداشت دهان را کاهش می دهد. اکثر مطالعات گزارش داده اند که ارقام شاخص پلاک های دندانی ظرف ۱ تا ۳ ماه پس از قرار گیری ابزار افزایش یافته است. با تداوم حضور پلاک های دندانی، تغییر از باکتری های هوازی به باکتری های غیر هوازی اتفاق می افتد. این تغییر در مشخصات باکتری ها، با تغییرات همراه با سلامت پریودنتال شباهت دارد که با بیماری پریودنتال فعال همراه است.

تأثیرات درمان ارتودنسی روی سلامت پریودنتال در مطالعات مختلفی مورد بررسی قرار گرفته اند. بسیاری از محققان التهاب بافت های لثه در طول درمان با ابزار های ثابت ارتودنسی را مشاهده کرده اند. این شرایط به اقداماتی مربوط می شوند که برای بهداشت دهان و دندان انجام می شوند که با افزایش تجمع پلاک های باکتریایی توسط ابزارهای ثابت ارتودنسی مختل می شود. بارکت ها، سیم های کمانی، و دیگر اجزاء ابزار هم کانونی برای تجمع پلاک های دندانی هستند، و هم مانعی سر راه برداشت پلاک های دندانی، و درنتیجه افزایش التهاب لثه (ژنژیویت) هستند.

علاوه بر این، پلاک های دندانی محلی برای پنهان شدن باکتری های پوسیدگی زا هستند که به صورت بالقوه می توانند آسیب های جدی به بافت های سخت، بویژه در حاشیه بارکت ها وارد کنند. به این ترتیب، وقتی پس از درمان ابزارهای ثابت برداشته می شوند، می تواند انتظار داشت التهاب فروکش کند. بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی با ابزارهای ثابت هستند، اغلب در پاکسازی مؤثر سطوح دندان ها اطراف اتصالات مشکل دارند. پلاک های محافظت شده بین دندانی موجب بوجود آمدن بوی قابل توجهی می شوند و با سطوح کلی VSCها همراه هستند.

وجود پلاک های دندانی که منجر به از بین رفتن سلامت لثه ها و بافت های پریودنتال می شود، که بوی بد دهان می تواند با آن مرتبط باشد. به واسطه طولانی شدن مدت درمان ارتودنسی، داشتن یک برنامه سختگیرانه کنترل پلاک های دندانی لازم و ضروری است. پاکسازی حرفه ای و تخصصی دندان ها با فواصل زمانی کوتاه مدت باید با فرایندهای کارآمد بهداشتی دهان و دندان ها در منزل تکمیل شود.

ارتودنسی و بوی بد دهان

مقایسه براکت های سلف لیگیت و براکت های سنتی

به موازات پیشرفت های متالوژی در ارتودنسی، تولید کنندگان براکت های سلف لیگیت (خود تنظیم شونده) را عرضه کردند تا به عوارض جانبی براکت های سنتی فائق بیایند. علاوه بر کاهش مدت زمانی که مجبور هستید روی صندلی مطب ارتودنتیست سپری کنید و نیز مزایای بیومکانیکی براکت های سلف لیگیت، به دلیل کاهش پیچیدگی و نیز تعداد کمتر مکان هایی برای تجمع میکروب ها، امکان رعایت بهتر بهداشت دهان و دندان ها، یکی از جنبه های مطلوب براکت های سلف لیگیت است.

در مطالعه ای در این باره مشخص شد، افرادی که از براکت های سلف لیگیت استفاده می کنند پس از باندینگ براکت ها روی دندان ها بوی بد دهان کمتری از خود نشان دهند و وضعیت با ثبات تری دارند. در این مطالعه مشخص شد، افرادی که از براکت های سلف لیگیت استفاده می کنند حتی از سلامت پریودنتال بهتری نیز برخوردار هستند، که احتمالاً به براکت هایی ربط دارد که استفاده می کنند. مطالعات دیگر حاکی از این بودند که در براکت های سنتی که با لیگاچورهای الاستومریک تنظیم می شوند، بیشتر از براکت های سلف لیگیت، پلاک دندانی اطراف ابزارها انباشته می شوند.

از نظر آماری، تجمع لاکتوباسیل اطراف براکت های سنتی در مقایسه با براکت های سلف لیگیت، به میزان چشمگیری بالاتر است. بر اساس گزارشات، در براکت های سلف لیگیت در مقایسه با براکت های سنتی با لیگاچور های الاستیک، پیوند باکتریایی بیشتری اتفاق می افتد. گرچه در براکت های سلف لیگیت نیاز به لیگاچورها از بین می رود، اما مکانیزم این براکت ها به گونه ای است که فضای بیشتری برای به جا ماندن پلاک های دندانی بوجود می آید. علاوه بر این، محققان توصیه کرده اند که اجزاء براکت های سلف لیگیت از جمله در اجزاء الاستومری، با نمونه های جدید تعویض نمی شوند. بنابراین، ممکن است یک مزیتی که به صورت نظری به آنها منصوب شده است در حقیقت رد شود، جایی که کلسیفیکاسیون (رسوب) پلاک های دندانی منجر به ایجاد موانعی در مکانیزم باز و بسته شدن ابزار می شود.

ارتودنسی و بوی بد دهان

تأثیر ابزارهای متحرک ارتودنسی روی بوی بد دهان

در اواسط دهه ۱۹۸۰ ثابت شد که ابزارهای متحرک ارتودنسی تأثیرات نامطلوبی روی شیوع دهانی و تراکم ویروس کاندیدیا، و نیز Ph بزاق دهان و شکل گیری پلاک های دندانی دارد- گرچه این تأثیرات به طول درمان محدود می شوند. بیشترین تراکم میکرو ارگانیسم ها روی خود ابزار یافت می شود، پس از آن، بخش هایی از پلیت (سقف دهان) که با این ابزارهای پوشیده می شوند. اگر قرار است بهداشت دهان به خوبی رعایت شود، لازم و ضروری است که ابزارهای متحرک ارتودنسی به درستی پاکسازی شوند.

اولاً، این می تواند خطر پوسیدگی، کاندیدیای همراه با استوماتیت، و هالیتوزیس را کاهش دهد. دوماً، می تواند از بروز عفونت ها یا عفونت مجدد ناشی از ابزارهای متحرک ارتودنسی جلوگیری نماید، مخصوصاً در بیمارانی که نقص سیستم ایمنی بدن دارند. پاکسازی ابزارهای متحرک ارتودنسی با وجود گیره ها، پیچ های اکسپنشن (گسترده سازی)، شکاف های حاشیه ای و فرو رفتگی های سطوح که نیاز به توجه زیاد برای پاکسازی دقیق دارند نیز می تواند کار دشواری باشد. سختی و زبری سطوح آکریلیک به میزان زیادی تجمع پلاک های دندانی را افزایش می دهد؛ فرو رفتگی های بیشتر از ۲/۰ μm فضایی مطلوب برای چسبندگی میکروب ها هستند. علاوه بر این، حفره های بسیار ریز مواد مانند نگهدارنده های میکروبی عمل می کنند، به گونه ای که میکرو ارگانیزم ها ممکن است حتی به داخل پایه آکریلیکی نفوذ کنند.

مطالعات نشان می دهند که استفاده از ابزارهای ثابت ارتودنسی، مخصوصاً الاینرهای نامرئی، در مقایسه با ابزارهای ثابت ارتودنسی اجازه می دهند بهداشت دهانی به اندازه کافی رعایت شود و می تواند خطر مشکلات دندانی و پریودنتال مانند ضایعات سفید رنگ، پوسیدگی ها، و پریودنتیت را کاهش دهد. درباره ارتباط بین بوی بد دهان و الاینرهای درمان ارتودنسی، نشان داده شده است که مشخصه ویژه درمان با الاینرها حداقل مشکلات کلی سلامت دهانی و کیفیت زندگی همراه با آن است. نه بوی بد دهان، و نه خشکی دهان، نه پلاک زیاد، یا اندازه گیری های شاخص لثه ای (GI) مشاهده نشدند. ابزارهای الاینرمی توانند برداشته شوند، و بهداشت دهانی مانند هر فرد دیگری که تحت درمان ارتودنسی قرار ندارد، می تواند حفظ شود.

ارتودنسی و بوی بد دهان

تأثیرات وسیع کردن سریع سقف دهان روی بوی بد دهان

نقص معکوس ماگزیلا، همراه بلند بودن سقف دهان، یکی از علائم سندروم رشد اسکلتی است که منجر به بروز اختلالات مربوط به بینی می شود و تأثیرات نامطلوب خاصی روی الگوی دنتوفاسیال دارد. برخی ویژگی های این مشکل عبارتند از کاهش نفوذ پذیری بینی ناشی از تنگ شدگی حفره بینی، بالا رفتن کف بینی، کراس بایت ماگزیلاری دندانی دو طرفه، تنفس دهانی، و به علت بزرگ شدن توربین های بینی، کاهش اندازه مجرای تنفسی بینی.

درمان برای تنگ شدگی معکوس ماگزیلا شامل استفاده از وسیع کننده فوری ماگزیلا (RME) است. این ابزار موجب جدا شدن استخوان ماگزیلا با یک الگوی هرمی شکل می شود که در آن حداکثر وسیع شدگی نزدیک دندان های پیشین است، درست زیر دریچه های بینی. این درمان دیواره های خارجی حفره بینی را وسیع می کند تا ظرفیت آن را افزایش دهد. این می تواند منجر به بهبود توانایی تنفس بیمار از راه بینی شود.

با توجه به اطلاعات بالا، یک مطالعه اخیراً با این ایده انجام شد که تغییرات در حفره بینی با درمان RME در بیماران با تنگی ماگزیلا تنفس از راه بینی را تسهیل می کند و نقائص دهانی را کاهش می دهد. RME دیواره های حفره بینی را به صورت لترال یا جانبی جدا می کند. این وضعیت باعث افزایش ظرفیت داخل بینی می شود و الگوی تنفس را بهبود می بخشد و تنفس از راه بینی را تسهیل می کند و التهابات پریودنتال در نتیجه تنفس دهانی را کاهش می دهد و منجر به کاهش GI می شود و در نهایت منجر به کاهش بوی بد دهان می شود.

مکانیزم دیگری که RME با آن می تواند منجر به کاهش بوی بد دهان شود، با تغییر الگوی تنفس از راه دهان به بینی است؛ که متعاقباً موجب افزایش حجم و میزان بزاق می شود، در نتیجه تأثیر شویندگی بزاق دهان افزایش پیدا می کند و تولید باکتری های غیر هوازی گرم منفی که بوی بد تولید می کنند کاهش پیدا می کند.

ارتودنسی و بوی بد دهان

نکاتی برای بوی بهتر دهان در طول دوره استفاده از ابزارهای ارتودنسی

• حداقل ۲ تا ۳ مرتبه مسواک زدن، مخصوصاً باید توجه بیشتری به پاکسازی انتهای زبان، لثه ها، و مخاط سقف دهان شود.
• استفاده از کمک های اضافی بهداشتی دهانی مانند نخ دندان و مسواک های بین دندانی برای حصول اطمینان از اینکه حداقل مقدار ذرات غذا به جا مانده است. باید هنگام کار کردن اطراف براکت ها مراقب باشید.
• استفاده از دهانشویه های آنتی باکتریال نه تنها به فاصله بین دندان ها نفوذ می کند (بویژه بعد از نخ دندان کشیدن)، بلکه به از بین بردن میکروارگانیسم های داخل بدن که بوی بد تولید می کنند نیز کمک می کند.
• پاکسازی های منظم و دقیق ابزارهای متحرک ارتودنسی نیز فوق العاده توصیه می شود زیرا آنها یکی از مکان های اصلی برای تجمع باکتریایی هستند.
• کمک های اضافی مانند واتر پیک (واترجت) ها و خوشبو کننده های دهان می توانند به وسایل و تجهیزات در مبارزه علیه بوی بد دهان، در طول درمان ارتودنسی، افزوده شوند.
• رژیم غذایی سالمی داشته باشید. غذاهای ناسالمی که مملو از قند هستند می توانند منجر به بروز بوی بد دهان شوند. سعی کنید از محصولات سالم، پروتئین، دانه ها، مغزها، و محصولات لبنی استفاده کنید. فهرستی از غذاهایی که ارتودنتیست در اختیار شما قرار می دهد و می توانید در طول این دوره از آنها استفاده کنید می تواند به شما کمک کند.
• نوشیدنی های فاقد قند بنوشید. از خوردن نوشابه ها و آبمیوه های حاوی قند زیاد به همان دلیل خودداری کنید. آنها با بوی بد دهان ارتباط دارند.
• به بدن خود به اندازه کافی آب برسانید. دهانی که پیوسته خشک است، با جلوگیری از تولید بزاق به اندازه کافی، می تواند منجر به بوی بد دهان شود. تولید مداوم بزاق موجب زدوده شدن باکتری ها و ذرات باقی مانده غذا از داخل دهان می شود، که هر دوی آنها منجر به بروز بوی بد دهان می شوند.

نتیجه گیری

این یک حقیقت اثبات شده است که درمان ارتودنسی با ابزارها، احتمال از هم گسستن بافت های پریودنتال را در بیماران در تمام سنین افزایش می دهد مگر آنکه بهداشت دهان به دقت رعایت شود و توصیه های لازم توسط ارتودنتیست داده شوند و توسط بیماران به دقت رعایت شوند. خواه این ابزارها ثابت باشند یا متحرک، کنترل خوب پلاک های دندانی بسیار حیاتی است. یکی از یافته های جالب تأثیر RME روی بوی بد دهان است، حتی اگرچه تحقیقات بیشتری نیازی است تا ارتباط منفی بین آنها تأیید شود.