حفظ سلامت بافت های پریودنتال یکی از موضوعاتی است که دائماً در طول دوره درمان ارتودنسی در طرح درمان نمود می یابد زیرا از اهمیت ویژه ای برخوردار است و می تواند نتایج درمان ارتودنسی را تحت تأثیر قرار دهد. بیمارانی که بیماری پریودنتال (بافت لثه اطراف دندان) دارند، باید مشکل آنها قبل از آغاز درمان ارتودنسی درمان شود که با زدودن پلاک ها، تسطیح سطح ریشه ها، همراه با جراحی لثه و نیز برنامه های شخصی برای حفظ و نگهداری لثه ها انجام می شود.

با این حال، در صورتی که بیماری پریودنتال در طول دوره درمان ارتودنسی افزایش یابد، نسبتاً، یا به طور کامل مشکل بروز می یابد. خود عناصر اساسی درمان ارتودنسی، ابزارها، اغلب حجم زیادی می گیرند که باعث می شود انباشته شدن پلاک های دندانی افزایش یابد، که این مقدار، بسته به نوع ابزار و میزان دشواری در حفظ بهداشت روزانه متفاوت خواهد بود. هدف مراقبت های پریودنتال جلوگیری از بروز مجدد این بیماری ها است.

 

بیماری پریودنتال (لثه) و درمان ارتودنسی

بیماری لثه نوعی التهاب است که بواسطه علل مختلفی بروز می یابد و با ترکیب وجود پاتوژن های باکتریایی با عوامل میزبان فردی بوجود می آید. برخی خطرات سیستمیک با برخی عوامل تشدید کننده مانند مصرف تنباکو، فشار، و مال اکلوژن، می توانند موجب پیشرفت بیماری پریودنتال شوند.

با وجود بیماری پریودنتال، دندان هایی که تحت تأثیر قرار گرفته اند و استخوانی که از آنها حمایت می کند کاهش می یابد، در برابر فشارهای ماهیچه ای که با زبان، لب ها، و گونه ها وارد می شود، و نیز تأثیرات اکلوزال، مقاومت کمتری از خود نشان می دهند.

دندانپزشک ها به محض تشخیص و تأیید بیماری مزمن لثه، مرحله نخست درمان را آغاز می کنند تا تجمع باکتریایی را کاهش دهند و از انباشته شدن بیوفیلم ها جلوگیری کنند. گام نخست درمان شامل برنامه مراقبت های بهداشت دهانی روزانه است که برای هر بیمار به صورت مجزا طراحی می شود، جرمگیری عمیق دندان ها، و پس از آن پولیش با دقت سطح ریشه دندان ها و تاج دندان. در نهایت با جراحی می توان ضایعات مقاوم را پس از درمان اولیه حذف کرد.

به محض توقف روند پیشرفت بیماری لثه، ارتودنتیست می تواند درمان ارتودنسی را با هدف اصلاح مشکلات قرار گیری دندان ها که در نتیجه بیماری لثه بروز یافته است را آغاز نماید. از آنجا که سطح استخوان کاهش یافته است، فشارهای ارتودنتیک به کار گرفته باید سبک و به خوبی کنترل شده باشند. درمان پریودنتال تنها در صورتی با ثبات خواهد بود که یک برنامه مراقبت منظم و صحیح برای هر بیمار طراحی شده باشدو در طول کل دوره استفاده از ابزارها رعایت شود. و پس از تکمیل دوره درمان، دوره حفظی که انجام می شوند، از دیدگاه پریودنتال باید کمترین آسیب را وارد کند، به شرطی که همسو با اهداف حفظ نتایج درمان های ارتودنسی و پریودنتال باشد.

مراجعاتی که برای مراقبت های پریودنتال پس از اتمام مرحله نخست آغاز می شوند، تا پایان درمان فعال ارتودنسی ادامه پیدا می کنند. این روند باید برای همه بیماران، پس از اتمام درمان فعال نیز به مدت دو یا سه مرتبه در سال ادامه یابد تا از بروز مجدد بیماری پریودنتال پیشگیری شود، زیرا قطعاً منجر به بازگشت دندان ها به وضعیت قبل خواهد شد.

 

مراقبت های پریودنتال قبل از آغاز درمان ارتودنسی

مراقبت های خانگی

نخستین گام آماده سازی یک برنامه بهداشت دهانی روزانه قابل انجام برای هر بیمار است. این قوانین برای بیمارانی صدق نمی کند که در استفاده از ابزارهای مراقبت های دهانی به اندازه کافی دقیق هستند آنقدر که در معرض خطر خوردگی و ساییدگی مینای دندان هستند.

پس از آموزش دقیق نحوه مراقبت های خانگی به بیمار، بهتر است استفاده از مسواک های برقی توصیه شوند زیرا از نمونه های دستی برای آنها مناسب تر هستند، مخصوصاً زمانی که بیماران بزرگسال وقت کمتری برای انجام این کار دارند. تأثیر گذاری فوق العاده این ابزارها اثبات شده است. استفاده از مسواک های بین دندانی نیز حائز اهمیت است.

استفاده از واتر جت نیز توصیه می شود زیرا این ابزار خونرسانی به بافت لثه اطراف دندان ها را افزایش می دهد و به زدودن جرم های اطراف دندان ها نیز کمک می کند. علاوه بر اینها، افزودن هیدرژن پراکسید به محلولی که در مخزن واترجت ریخته می شود هیچ مشکلی بوجود نخواهد آورد اما دهانشویه های کلرهگزیدین دی گلوکونات چرب توصیه نمی شوند زیرا موجب مسدود شدن مجرای آب دستگاه خواهند شد دستگاه قابل استفاده نخواهد بود.

 

مراقبت های تخصصی

مراجعه و معاینات منظم برای درمان های پریودنتال حائز اهمیت است. این معاینات شامل بررسی مقدار جابجایی دندان ها، ارزیابی اکلوژن و نیز نرخ تجمع و انباشته شدن جرم و رسوب روی دندان ها است. علاوه بر این، با مراجعات منظم به دندانپزشک و ارتودنتیست بیمار بیشتر برای مراقبت ها ترغیب می شود و هر بار می توان او را تشویق کرد و از اهمیت رعایت بهداشت برای او توضیح داد. بیماران باید بدانند که بیماری لثه ای که آنها از آن رنج می برند، و معمولاً مزمن است، قابل کنترل است و باید برای درمان آن تلاش کنند.

افزایش استفاده از ایمپلنت های دندانی باعث شده است عنصر جدیدی به مراقبت های پریودنتال افزوده شود: مراقبت از بافت های پیرامون ایمپلنت ها. بیمارانی که بیماری لثه دارند اغلب نیاز به کاشت ایمپلنت نیز دارند و مراقبت از آنها به یکی از مراحل جدید مراقبت های تخصصی دندانی مدرن تبدیل شده است. برنامه درمان برای بیمارانی که بیماری پریودنتال (لثه) دارند فرایندهای متعددی را شامل می شود که باید با ترتیب خاص و دقیقی انجام شوند:

–       نم پاکسازی با ابزارهای آلتراسونیک در کنار بتادین و/ یا هیدروژن پراکسید برای زدودن جرم و رسوب از سطح دندان ها.

–       استفاده از استفاده از دستگاه LM-Dental CK6 و مینی- CK6 برای زدودن رسوب لای شکاف دندان ها.

–       استفاده از استفاده از گریسی کورت ها Gracey curettes برای زدودن جرم زیر لثه ها.

–       استفاده از دستگاه پولیش دندان که با هوا کار می کند aeropolisher و برای زدودن لکه های تنباکو و دیگر لکه ها استفاده می شود.

–       پولیش اضافی با مسواک های پروفیلاکتیک و خمیرهای پولیش کننده.

–       اتمام کار با Vector Pro set کربن و کامپوزیت پریودنتال با هیدروکسی آپاتیت و پراکسید هیدروژن.

–       دادن دستورالعمل های لازم به بیمار در خصوص نحوه استفاده از مسواک های برقی و سونیک و نخ دندان ها، به گونه ای که بتوانند بهداشت دهان را حفظ کنند.

این استراتژی ترکیبی خط حمله را تشکیل می دهد. مهم است دقت داشته باشید که تنها Vector Pro set کربن و کامپوزیت قادرند پاکسازی اتوماتیک ایمپلنت های دندانی، اجزاء سرامیکی بریج های دندانی و روکش ها، و نیز ابزارهای ارتودنسی را به بهترین شکل انجام دهند.

دندانپزشک ها معمولاً برخی از این درمان ها را با بی حسی موضعی انجام می دهند و پس از تکمیل بیمار به منزل باز می گردد. اما لازم است پس از این جلسه لازم است بیمار هر ۱۵ روز یک بار برای چکاپ مراجعه کنید تا تمام بخش هایی که درمان شده اند به خوبی ارزیابی شوند تا بتوان ارزیابی کرد بیمار چقدر خوب می تواند درمان را ادامه دهد، و توانایی بیمار در استفاده از مسواک برقی را بررسی کرد. در این جلسات باز هم دور و اطراف همه دندان ها بررسی خواهند شد تا هر گونه پلاک باقی مانده در جلسات قبل پاکسازی شوند.

 

مراقبت از لثه ها در طول دوره درمان ارتودنسی

بر اساس ویژگی های خاص برخی ابزارهای ارتودنسی، باید عوارض جانبی احتمالی آنها و اینکه چطور روی پریودنشیوم تأثیر می گذارند را برای بیمار توضیح داد.

درمان با اسپلینت و ابزارهای متحرک

به نظر ارتودنتیست ها مهم است برای بیمار توضیح داده شود استفاده از اسپلینت، تقریباً تمام طول روز، ۲۲ ساعت در طول ۲۴ ساعت، برای موفقیت آمیز بودن درمان ارتودنسی ضروری است زیرا این ابزار قادر است بافت های عروقی پریودنشیوم را فشرده سازد و دندان ها را در این چارچوب محکم سازد. این روند باعث می شود کشیدن نخ دندان برای حذف ذرات باقی مانده غذا و جلوگیری از تجمع باکتری هایی که منجر به بروز پوسیدگی و تخریب پریودنتال می شوند، ضروری باشد.

علاوه بر این، ابزارهای متحرک نیاز دارند با غوطه ور کردن در آب گرم و محلول صابونی، با دقت پاکسازی و ضد عفونی شوند. مراجعه ماهانه برای چکاپ سلامت پریودنتال بیمار نیز کار مطلوبی است و می تواند انگیزه بیمار را تحریک کند.

ابزارهای ثابت

مسدود شدن مسیر پاکسازی دندان ها با براکت ها و سیم کمانی بریس های ثابت ارتودنسی باعث می شود مسواک زدن و کشیدن نخ دندان درست برای بیمار غیر ممکن شود. بنابراین، این ابزارها خود عاملی برای انباشته شدن پلاک های باکتریایی هستند. به همین دلیل، چکاپ های ماهانه برای زدودن جرم ها در این قسمت ها با استفاده از ابزارهای تخصصی ضروری است. شستشوی زیر خط لثه ها با پروکسید هیدروژن نیز کمک کننده است. باید به قسمت های پر خطر ترشح غدد بزاقی و دیگر قسمت هایی که دسترسی به آنها با ابزارهای معمول رعایت بهداشت برای بیمار دشوار است، توجه ویژه شود، از جمله دندان های عقب دهان.

در صورت مشاهده هر گونه تحلیل لثه، باید درمان بلافاصله متوقف شود، به گونه ای که بتوان با جراحی لثه- مخاط آن را کاهش داد، و در صورت امکان، شرایط را به طور کامل درمان کرد، مهم تر از همه اینکه تیم درمان بتواند بفهمد چه عواملی منجر به بروز این مشکل شده اند.

 

ابزارهای پشت دندانی

ابزارهای پشت دندانی، بواسطه موقعیت آنها، بین زبان و سطح پشتی دندان های فک پایین، بیمار در تمیز نگه داشتن ابزارهای پشت دندان های فک پایین، بیشتر از همیشه مشکل خواهد داشت. بنابراین مراجعه ماهانه برای پاکسازی و مراقبت های تخصصی دندانی، مخصوصاً در قسمت مندیبل و کل فضاهای بین دندانی الزامی خواهد بود. در مقایسه با ابزارهای ثابت سنتی، بیمار هیچ مشکلی در حفظ بهداشت ماگزیلا، در طول استفاده از ابزارهای پشت دندانی ندارد. تنها زمانی مشکل بروز پیدا می کند که ذرات غذا حین جویدن کنار آن گیر می کنند و منجر به بروز مشکل می شوند.

در صورت بروز تحلیل لثه در قسمت مندیبل، توپوگرافی مانع فرایندهای جراحی می شود. بنابراین، پیش طراحی حیاتی تر از حد معمول است، و ابزار باید به گونه ای طراحی شود که از آسیب به بافت پریودنشیوم پشت دندان پیشگیری نماید.

 

ابزارهای تکیه گاه موقت

ابداع مینی اسکروها (ایمپلنت های کوچک که به عنوان تکیه گاه ارتودنسی استفاده می شوند) این امکان را بوجود می آورند که ارتودنتیست تکیه گاهی محکم ایجاد نماید و از هر گونه جابجایی های ناخواسته و نامطلوب دندان های تکیه گاه جلوگیری نماید، در نتیجه می توان دندان های مولر را رو به داخل حفره هدایت کرد، و نیاز نیست فرایندهایی مانند اناملوپلاستی (راهی برای هم سطح کردن سطح دندان ها و برداشتن اضافات مینا)، برخی درمان های ترمیمی و زیبایی و درمان ریشه انجام داد.

علاوه بر این، مانند ابزارهای ثابت مانع انجام کارهای بهداشتی نیز نمی شوند. ماهیت این ابزارها به گونه ای است که وقتی مینی اسکروها همراه با ابزارهایی مانند پاور چین ها، و اتصالات سیمی لیگاچور بلند استفاده می شوند، می توانند محلی برای انباشته شدن مقدار قابل توجهی پلاک خواهند شد که نیاز به چکاپ و پاکسازی خواهند داشت. مینی اسکروهایی که در سخت کام قرار می گیرند، مقادیر زیادی پلاک به خود می گیرند، که آنقدر کافی هستند که پروفیلاکسی تخصصی نیاز خواهند داشت. باز هم مراجعات منظم و انجام فرایندهای بهداشتی برای پیشگیری از بروز ژینژیویت در واکنش به حساسیت ناشی از مینی اسکروها و ابزارهای متصل به آنها ضروری است.

 

نگهدارنده یا ریتینرها

مرحله نهایی درمان ارتودنسی دوره نگهداری است، که پیوسته، مخصوصاً در بیماران بزرگسال، شامل استفاده از ابزارهای ثابت است. هدف از استفاده از این ابزارها مقاومت در برابر فشارهای ماهیچه ای و عملکردی است که می توانند موجب بازگشت دندان ها به محل قبل از درمانشان شوند. ارتودنتیست ها ابزارهای نگهدارنده را بر اساس حمایت استخوانی موجود یا فقدان آن؛ طول درمان فعال؛ زیبایی ابزار؛ اکلوژن؛ هزینه؛ و مهم تر از همه، اصول رعایت بهداشت از سوی بیمار انتخاب می کنند. آنها از بین مواد مختلفی که برای اسپلینت وجود دارند انتخاب می کنند.

ریتینر هر چه باشد، سدی در برابر کارهای بهداشتی است و احتمال انباشته شدن پلاک های دندانی بالا خواهد رفت. بنابراین باید به گونه ای ساخته شود که تا جای ممکن صاف و صیقلی باشد، روی دندان ها سد ایجاد نکند، و بتوان به راحتی روی آن و اطرافش را پاکسازی کرد.