اکثر نوزادان زیبا هستند زیرا با شکل صورت (کرانیوفاسیال) معمولی، ارتباط فکی عادی، و با استعداد نهانی بهترین وضعیت مجرای تنفسی متولد می شوند. در اکثر نوزادانی که تازه متولد می شوند، ساختار آلوئولار قادر است به راحتی زبان و همه دندان هایی که قرار است در آینده بیرون بیایند را درون خود جای دهد.

با این حال، ارتودنتیست ها هر روز کودکانی را ویزیت می کنند که ارتباط فکی آنها غیر عادی است، زاویه مندیبل آنها شیب دار است، اپن بایت قدامی دارند، پلیت باریکی دارند، کراس بایت خلفی دارند، و رشد صورت آنها به اندازه کافی نمی رسد. وقتی سوء عملکرد دهان درمان نشده باقی بماند، اختلالات عملکرد عضله (مایوفانکشنال) اوروفاشیال (صورت و دهان) بوجود می آید.

اختلالات عملکرد عضله اوروفاشیال (صورت و دهان) عبارتند از سوء عملکرد لب ها، فک، زبان، و/ یا اوروفارینکس (قسمتی از حلق در عقب دهان و زبان) که با رشد، نمود، یا عملکرد معمولی دیگر ساختارهای دهان تداخل دارند، پیامدهای این توالی اتفاقات یا عدم مداخله در دوره حیاتی، که منجر به مال اکلوژن و رشد نامطلوب صورت می شود.

سوء عملکرد دهان می تواند با نخستین تنفس و نیز با نحوه تغذیه شدن آغاز شود. اختلالات عملکرد عضله اوروفاشیال زمانی واضح و قابل مشاهده می شوند که کودک یاد می گیرد حرف بزند و به مرحله ای می رسد که با غذایی تغذیه می شود که سایر افراد خانواده می خورند. اکثر کودکانی که اختلالات عملکرد عضله اوروفاشیال دارند، مشکل آنها زمانی تشخیص داده می شود که اختلال در ادای حروف و لغات، تنفس غیر عادی حین خواب، یا مال اکلوژن را تجربه می کنند. بازگشت نتایج درمان ارتودنسی به حالت قبل از درمان، آپنه خواب انسدادی، و اختلالات مفصل فکی گیجگاهی از جمله پیامدهای قابل پیش بینی اختلال عملکرد دهان و اختلالات عملکرد عضله اوروفاشیال هستند.

در این مقاله قصد داریم به تعدادی از عملکردهای دهان بپردازیم که به رشد اکلوژن و صورت مربوط می شوند.

تأثیر شیر خوردن نوزاد از سینه مادر

شاید شیر خوردن نوزاد از سینه مادر حیاتی ترین تجربه رشد صورت باشد. بر خلاف شیر خوردن از شیشه شیر، نوزاد سینه را به داخل عمق دهان می کشد و سینه کش می آید و از طریق فشارهای مکرر و موج پریستالتیک، شکل سخت کام را به خود می گیرد. شیر خوردن از سینه مادر نیاز به انقباض فک دارد، که کمک می کند عضلات ماستر (جونده) بهتر از تغذیه با شیشه شیر رشد کنند.

روی هم رفته کودکانی که از سینه مادر تغذیه می شوند، به نظر می رسد در مقایسه با نوزادانی که با شیشه شیر تغذیه می شوند، احتمال بروز مال اکلوژن در آینده برای آنها کمتر باشد. مطالعات حاکی از این هستند که تغذیه کامل از طریق سینه مادر ارتباط معکوسی با اورجت و مال اکلوژن های دیگر دارد. و هر چه کودک مدت زمان طولانی تری از سینه مادر شیر بخورد بهتر است. کودکانی که بیش از شش ماه از سینه مادر شیر می خورند، احتمال بروز اورجت در آنها کمتر است، و نیز اینکه مشخص شده است عرض بین دندان ها نیش و دندان های مولر آنها بیشتر است. علاوه بر این تعدادی مطالعه دیگر دریافته اند، طولانی شدن مدت زمان شیر خوردن از سینه مادر خطر بروز مال اکلوژن ها را نیز کاهش می دهد.

تأثیر انسداد مجرای تنفسی

نوزادان خیلی کوچک عموماً با لب های بسته نفس می کشند. اما حتی در طول اوایل دوران نوزادی، عوامل متعددی وجود دارند که می توانند در این روند وقفه ایجاد کنند و روند رشد کرانیوفاسیال را تغییر دهند. انسداد مجرای تنفسی علت های مختلفی می تواند داشته باشد و در طول اوایل دوران نوزادی بعید هم نیستند.

ورم آلرژیک غشاء مخاط بینی، با یا بدون عادات دهانی، یکی از علل بروز اپن بایت های قدامی و خلفی است. این شرایط که عموماً تحت عنوان “چهره لوزه سومی کشیده” شناخته می شود، مشخصه ویژه آن بزرگ بودن سوراخ های بینی یا لوزه ها است که با عقب رفتگی فک، و ارتفاع بیشتر قسمت قدامی پایین صورت همراه است. التهاب گوش میانی ارتباط مستقیم با باریک و بلند شدن پلیت (کام یا سقف دهان) و کراس بایت خلفی دارد. انحراف تیغه بینی می تواند منجر به باریک و بلند شدن پلیت شود، که حاکی از وجود ارتباط بین این مشخصه های صورت است.

تأثیر محدودیت بافت نرم

تحقیقات روی تشخیص انکیلوگلاسیا (چسبیدگی زبان به کف دهان) و تأثیر آن روی عملکرد دهان، به خاطر تأثیر آن روی آپنه خواب انسدادی، رو به افزایش است. محل دقیق شروع و پایان فرنوم، ضخامت، و انعطاف پذیری آن، و نیز طول قسمت قدامی آزاد زبان، همگی روی دامنه حرکات زبان و عملکردهای دهان تأثیر می گذارند. انکیلوگلاسیا ارتباط مستقیم با کاهش عرض بین دندان های نیش و بین دندان ها مولر، کج بودن زاویه مندیبل، بلند و باریک بودن پلیت، اپن بایت قدامی، اورجت، و فاصله بین دندان های جلوی دهان دارد. لیفت عمودی به سمت سخت کام، و نه افزایش عرض افقی پشت دندان های جلو، درست ترین مقیاس برای اندازه گیری عملکرد لینگوال عادی است.

وجود فرنوم لبی نشانه بد شکلی نیست، بلکه تفاوت ها در نقاط قرار گیری، ضخامت، و ارتباط آن با گیر کردن مایعات و ذرات غذا می تواند تأثیرات منفی روی رشد دهان و دندان ها داشته باشد. گره های لبی ماگزیلا می توانند باعث شوند شیر دادن به کودک از سینه مادر برای مادر دشوار و دردناک شود زیرا لب بالا لبه کافی ایجاد نمی کند تا به اندازه کافی تا مقدار کافی از نوک سینه را به داخل دهان فرد ببرد. با رشد دندان ها، ممکن است دندان های مرکزی جلوی دهان در واکنش به فرنوم با فیبروز اندک، از هم فاصله بگیرند، بچرخند، یا کج شوند. از بین فرنوم های دهانی و تأثیر آنها روی تحلیل جینجیوال (لثه ای)، کمترین تحقیق روی گره های باکال و رشد ماگزیلا صورت گرفته است. فرنوم های باکال برجسته با گیر کردن ذرات غذا در وستیبول یا بخش دهلیزی (فضایی است بین لب‌ها و گونه‌ها با دندان‌ها) ارتباط دارند.

تأثیر تنفس دهانی

اگر تأثیر انسداد مجرای تنفسی، بزرگی بافت نرم و/ یا محدودیت بافت نرم خیلی زیاد باشد، تنفس از راه بینی ممکن است برای عملکردهای ماهیچه ای و شناختی کافی نباشد، و یک الگوی تنفسی ممکن است گسترش پیدا کند. سینوس ها بیشترین رشد خود را در اوایل کودکی تجربه می کنند، و رشد فعالیت های تنفس از راه بینی در مفاصل آکسیپیتال (وابسته به استخوان پس سری) و نازال (وابسته به بینی)، و نقاط تماس استخوان های صورت. تنفس دهانی موجب می شود احتمال پایین قرار گرفتن وضعیت فک بیشتر شود که به مرور زمان می تواند رشد جهت دار را تغییر دهد.

وقتی در مقایسه با افرادی که الگوهای تنفس آنها از راه بینی است، تنفس از راه دهان ارتباط بیشتری با HNP، PCB، و AOB دارد. تنفس دهانی در طول دوره رشد حیاتی صورت با چرخش “ساعت گرد” مندیبل و افزایش ارتفاع صورت از قسمت قدامی فک پایین همراه است.

تنفس از راه دهان نه تنها قسمت قدامی صورت را تغییر می دهد، بلکه شکل مجرای اوروفارنکس (قسمتی از حلق در عقب دهان و زبان) را نیز تغییر می دهد. با افزایش ارتفاع قدامی صورت، معمولاً ارتفاع قسمت خلفی نیز کاهش پیدا می کند. تنفس دهانی با چرخش به سمت پلیت و زبان، و نیز افزایش ارتفاع فارینکس، ریسک فاکتوری برای OSA، همراه است.

اختلال عملکرد عضله اروفاسیال (دهان و صورت) باید به صورت متوالی تحت نظر قرار گرفته باشد، و از آنجا که اختلال عملکرد دهان روی رشد ساختارهای دهان تأثیر می گذارد، ساختار نیز بالعکس روی عملکرد دهان تأثیر می گذارد. تنفس دهانی در طول شب با دیگر علائم و نشانه های SDB، شامل خر و پف کردن، ارتباط دارد. کودکانی که خر و پف می کنند احتمال HNP و PCB در آنها بیشتر است. تنفس دهانی در طول شب، بدون بدون هیچ علامت و نشانه دیگری، یکی از ریسک فاکتورهای OSA است و با افزایش وخامت بیماری و احتمال فرو ریختن مجرای تنفسی فوقانی همراه است.

به محضی که OSA در یک کودک تشخیص داده شود، در آنها اغلب مال اکلوژن های شدید و بدشکلی ساختار صورت پدیدار می شود. کودکانی که OSA در آنها تشخیص داده می شود، احتمال بروز اورجت، کاهش اور بایت، قوس دندانی فوقانی باریک تر، و قوس دندانی تحتانی کوتاه تر در آنها افزایش چشمگیری پیدا می کند. در مقایسه با کودکان سالم، کودکانی که خر و پف می کنند، به اندازه کودکان دارای OSA تفاوت های مشابه اما نه چندان چشمگیری دارند. در گروه کودکانی که OSA دارند، تعداد بیشتری از آنها AOB دارند، و در مقایسه با کودکانی که تنفس آنها انسداد ندارد، در گروه OSA، کودکانی که خر و پف می کنند، یک ارتباط نامتقارن مولر یا کلاس ۲ دارند. این مطالعه تأیید می کند که تغییرات ساختاری در نتیجه تغییرات فانکشنال طولانی مدت در سر، گردن، و زبان بوجود می آیند تا مجرای تنفسی بیمار در طول خواب حفظ شود.

تغذیه کودک از سینه مادر احتمال بروز SDB در کودکان را کاهش می دهد. مطالعه ای که روی کودکان در سنین مدرسه رفتن انجام شده است نشان می دهد، کودکانی که تنها برای چند ماه از سینه مادر تغذیه می شده اند در مقایسه با کودکانی که با شیشه شیر تغذیه می شده اند، احتمال بروز خر و پف و OSA در آنها کمتر است.

تأثیر وضعیت دهان در حالت استراحت

توانایی تنفس بدون تلاش و به آرامی از راه بینی در حالی که زبان رو به بالا مکیده می شود و لب ها بسته هستند، برای بهترین وضعیت رشد و نمو کرانیوفاسیال ضروری است. فشارهای ماهیچه ای روی استخوان های صورت، یا فقدان آن، می تواند به مرور زمان روی مسیر رشد تأثیر بگذارد. وضعیت باز لب ها نیز می تواند به کج شدن دندان های جلوی فک بالا کمک کند. ثبات لینگوال- پالاتال قوس دندانی را حفظ می کند و قسمت قدامی میانی و پایینی صورت را حمایت می کند. قرار گیری پایین زبان نیز با مال اکلوژن های کلاس ۲ و ۳ ارتباط مستقیم دارد. وضعیت ایستای زبان در حالت استراحت به آرامی موجب ایجاد تغییراتی در صورت، الگوی بلع، و اکلوژن می شود.

تأثیر عادات دهانی

اکثر دندانپزشکان و ارتودنتیست ها می دانند که عادت مربوط به مکیدن و جویدن با AOB و PCB ارتباط دارند. با این حال، به جای درمان مکیدن انگشت به عنوان یک عادت ناپسند، شواهد حاکی از این است که این عادات می توانند علامت و نشانه انسداد مجرای تنفسی یا انکیلوگلاسیا (چسبندگی زبان به کف دهان) باشند.

علاوه بر فشار غیر همسطح و نامناسب، به سخت کام و تیغه آلوئولار، عادات دهانی با پایین نگه داشتن زبان و جلوی دهان ارتباط دارند، که باعث می شود باز ماندن دهان در حالت استراحت بیشتر اتفاق بیفتد و بسیاری مشکلات دیگر که ممکن است پس از آن اتفاق بیفتند.

بروز عادات دهانی ممکن است در واکنش به یک نیاز بیولوژیکی مقتضی باشند و تغذیه نوزاد از سینه مادر می تواند بهترین راه پیشگیری باشد. بین طول دوره تغذیه از سینه مادر و بروز عادات بد دهانی ارتباط معکوسی یافته شده است. به نظر می رسد تحریک رشد پالاتال یکی از بخش های ضروری رشد و نمو صورت و توسعه شناختی باشد، اگر به کودک اجازه داده شود آن را از راه تغذیه از سینه مادر تجربه کند، نه تنها باعث می شود صورت رشد بهتری داشته باشد، بلکه احتمال بروز عادات بد دهانی نیز کاهش پیدا کند.

تأثیر نحوه بلعیدن

بلع غیر عادی در نتیجه الگوی حرکت جبرانی بوجود می آید زمانی که به طریقی از حرکات عادی جلوگیری می شود. بلع تانگ تراست عبارت است از تلاش بیش از حد دهان و اعمال فشار رو به جلو یا جانبی زبان به دندان ها، به جای فشار عمودی به سخت کام (سقف دهان) با یک حرکت جلو به عقب. کودکانی که PCB دارند، ثبات لینگوال- پالاتال برای بلع ضعیف تر است. این الگوی بلع موجب تقویت وضعیت قرار گیری پایین می شود، که با HNP، PCB، و مال اکلوژن های دیگر ارتباط دارد.

تأثیر جویدن

جویدن از نخستین روز زندگی آغاز می شود و آگاهی حسی- حرکتی اولیه، تحریکات درونی دهان، و نیز پایه و اساس حرکات طبیعی دهان که برای حرف زدن نیاز هستند را فراهم می نماید. جویدن، علاوه بر کمک به هضم غذا، مفاصل فکی- گیجگاهی را نیز تثبیت می کند و به رشد استخوان ها نظم می بخشد. جویدن به کاهش فشار و استرس فیزیولوژیکال کمک می کند، توجه و تمرکز را بهبود می بخشد، و شناخت را ارتقاء می دهد.

جویدن غیر تغذیه ای اشیاء، جویدن نامتعادل، و جویدن غیر مؤثر می تواند به پیشرفت مال اکلوژن ربط داشته باشد. محققان اکنون در حال فکر کردن به این موضوع هستند که رژیم غذایی ما در طول چندین قرن چه تغییراتی کرده است و اینکه آیا با تغییرات کرانیوفاسیال، مخصوصاً عقب رفتگی فک، مرتبط است یا خیر. غذاهای نرم تر جویدن کمتر و فشار بایت کمتری نیاز دارند. مشخص شد که زاویه جهت گیری ماهیچه های جویدن، و فشار بایت با مال اکلوژن های مختلف ارتباط مستقیم دارند، در حالی که نشان داده شده است که مال اکلوژن کلاس ۳ بیشترین فشار بایت را وارد می کند. کودکانی که PCB دارند، نشان داده اند که فشار بایت در آنها کاهش پیدا می کند و عملکرد فک آنها نامتعادل خواهد بود.

از آنجا که یک علامت و نشانه OMD می توانند با پیشرفت یک مال الکوژن دیگر ارتباط داشته باشد، منطقی است که فرض کنیم تنفس دهانی و عادات دهانی بتوانند روی رشد ماهیچه های مربوط به جویدن تأثیر منفی داشته باشند. نشان داده شده است که در مقایسه با تنفس دهانی، تنفس از راه بینی موجب کاهش تعداد ضربات حین جویدن و چرخه جویدن می شود. کودکانی که عادات دهانی دارند، نسبت به کودکانی که چنین عاداتی را ندارند، فشار بایت کمتری ایجاد می کنند.

تأثیر اختلالات عملکرد عضله مایوفانکشنال اوروفاشیال (OMD) طی زمان

همانطور که در بالا ذکر شد، OMD اغلب نتیجه توالی اتفاقات یا عدم دخالت در دوره های زمانی حیاتی است. این تأثیر فزاینده است. کودکانی که نرخ تغذیه آنها از سینه مادر کمتر است، در حالی که عادات دهانی و تنفس دهانی در طول خواب دارند، مال اکلوژن های بیشتری از خود نشان می دهند. وقتی OMD در طول کودکی رخ می دهد، این اختلال با عوامل دیگر در بیماری ها و اختلالات دیگر ارتباط پیدا می کند.

در طولانی مدت، نگرانی ها به زیبایی کمتر صورت نیز مربوط می شوند. OMD درمان نشده می تواند با شرایط وخیم پزشکی و دندانی نیز ربط داشته باشد که کیفیت و طول عمر فرد را تهدید می کنند. اگر فک رو به عقب و به داخل مجرای تنفسی چرخیده باشد، و سخت کام به سینوس ها تعدی کنند و موجب انحراف آنها شود، ممکن است تنفس از راه بینی دشوار شود. با رشد صورت، فشار غیر متعادل روی استخوان های کرانیوفاسیال می تواند با اختلال عملکرد مفصل فکی- گیجگاهی ربط داشته باشد. مال اکلوژن هایی که به مجرای تنفسی مربوط می شوند، و مال اکلوژن هایی که با SDB ارتباط دارند، با بروز علائمی مانند دندان قروچه (براکسیسم) پیچیده تر می شوند. براکسیسم می تواند با درد در ناحیه صورت و آسیب های دندانی ارتباط داشته باشد.

تحقیقات جدید در خصوص SDB و OSA کیفیت پایین خواب و انسداد مجرای تنفسی را به اختلالات رفتاری کودک در طول روز ارتباط می دهند. ارتباط بین SDB و افزایش خطر شکست های تحصیلی و اجتماعی نیز در تحقیقات تأیید شده است. زمانی که کودک به سنین نوجوانی و جوانی می رسد، ساختار بد شکل صورت می تواند آنها در معرض خطر مادام العمر اختلال عملکرد مجرای تنفسی قرار دهد. ترکیب صورت کشیده، کاهش برجستگی و عرض بینی، و نیز عقب رفتگی مندیبل می توانند از جمله عواملی باشند که به شناسایی ویژگی های چهره در افراد دارای SDB کمک می کنند که ممکن است علامت هشدار دهنده مراجعه به متخصص برای ارزیابی دیگر علائم و نشانه های SDB باشد.

تأثیر نقص در عملکرد دهانی مادر روی رشد جنین در حال رشد

تنفس بدون نظم در طول خواب در طول دوران بارداری عادی است و به فشار خون بالا، دیابت بارداری، تشنج بارداری و عقب ماندگی رشد جنین ربط دارد. زنانی که در آنها OSA تشخیص داده می شود، نرخ زایمان سزارین، فشار خون بارداری، تشنج بارداری، و همینطور زایمان زود رس در آنها بالاتر است و نشان دهنده اسن موضوع است که OSA مادر علت مستقیم قرار گرفتن جنین در معرض مشکلات تنفسی است.

تحقیقات حاکی از این هستند که نوزادان مادرانی که OSA دارند بیشتر احتمال دارد که با رتروگناتیزم (عقب رفتگی فک)، HNP متولد شوند و جنین های نابالغ بیشتر مستعد PCB هستند. نوزادانی که با سن جنینی کمتری متولد می شوند، پایه جمجمه قدامی کوتاه تری دارند، ارتفاع قسمت قدامی پایین صورت آنها بیشتر است و عقب رفتگی فک آنها اندک است در حالی که ماگزیلای آنها کوچک است. جالب است که، همین مطالعه نشان می دهد که، سن دندان درآوردن کودک با تأخیر مواجه نمی شود به همین دلیل دندان هایی با اندازه طبیعی در چهره ای رشد خواهند کرد که چندان رشد نکرده است. به جای آنکه این نوزادان با اجزاء چهره زیبا متولد شوند، زندگی خود را با خطر OMD و تمامی پیامدهای آن آغاز خواهند کرد.

نتیجه گیری

ارتودنتیست ها باید به این موضوع فکر کنند که چگونه، چه زمانی، و چرا بیماران خود را درمان می کنند. بستن اپن بایت بدون حل علت بنیادی آن موجب بالا رفتن احتمال خطر بازگشت به حالت قبل از درمان می شود. علائم و نشانه های OMD می توانند در هفته های نخست زندگی ظاهر شوند، اما می توانند در هر زمان دیگری در طول زندگی اتفاق بیفتند. دندانپزشکان و ارتودنتیست ها، علاوه بر ارائه راهکارهای ساختاری برای مشکل هنگام بروز آنها، باید در پیشگیری از اختلالات کرانیوفاسیال اکتسابی، نقش فعال تری ایفا کنند و بهترین وضعیت رشد کرانیوفاسیال را حمایت کنند. مشکلات ارتودنتیک در تمام سنین می توانند بروز پیدا کنند، اما هر چه زودتر ریشه یابی و برطرف شوند، راحت تر درمان می شوند.