برخی افراد معتقدند داشتن لبخندی زیبا و دندان‌هایی صاف و یکدست بهترین ابزاری است که زیبایی افراد را چند برابر می‌کند، اما همه‌ی افراد آنقدر نسبت به ظاهر دندان‌های خود راضی نیستند که راحت لبخند بزنند. گرچه بریس‌ها اساسا بهترین ابزار برای رفع کجی دندان‌ها هستند، همه‌ی افراد ظاهر فلزی بریس‌های سنتی را دوست ندارند. درمان ارتودنسی از زمان ابداع بریس‌های فلزی تاکنون مسیری طولانی را پیموده است؛

امروزه، درمان‌های کنونی ارتودنسی به گونه‍ای طراحی شده‌اند که چندان آزاردهنده نیستند و به حدی کارایی دارند که بیمار می‌تواند با وجود آنها با اعتماد به نفس بالا به زندگی خود ادامه دهد. گرچه بریس‌های فلزی هنوز هم روشی موثر برای صاف و یکدست نمودن دندان‌ها و دستیابی به لبخندی بی نقص هستند، اما گزینه‌های درمان ارتودنسی برای بزرگسالان اکنون شامل بریس‌های سرامیکی، بریس‌های داخل دهانی (پشت دندانی) و الاینرهای شفاف (مثلا اینویزیلاین) و دیگر ابزارها هستند. اینکه شما به فکر استفاده از بریس‌های سنتی یا روشی جایگزین برای آن هستید، تنها ارتودنتیست این دانش و تجربه و تخصص را دارد که بتواند مناسب‌ترین گزینه‌های درمان را برای شما انتخاب نماید.

چه گزینه‌هایی در اختیار شما هستند؟

بریس‌های سرامیکی

رفع کجی دندان‌ها

بریس‌های سرامیکی کمتر از بریس‌های فلزی استاندارد توجه مخاطب را به خود جلب می‌کنند و دارای براکت‌های شفاف همرنگ دندان هستند که می‌توان به انتخاب، سیم‌های همرنگ دندان نیز استفاده نمود. در حالی که بریس‌های سرامیکی کمتر دیده می‌شوند، عملکرد آنها مشابه عملکرد بریس‌های فلزی استاندارد است و در طی همان مدت زمان، نتایج مشابهی خواهند داشت. این قابلیت آنها باعث شده است در میان افراد بزرگسالی که در پی درمان ارتودنسی هستند، به گزینه‌ای شناخته شده تبدیل شوند.

بریس‌های پشت دندانی

رفع کجی دندان‌ها

بریس‌های پشت دندانی واقعا قابل مشاهده نیستند. این بریس‌ها که به صورت سفارشی ساخته می‌شوند، به جای قرار گرفتن روی دندان‌ها، به سطح داخلی دندان‌ها متصل می‌شوند. بریس‌های پشت دندانی کاملا شخصی هستند و طرح دندان‌های هر فرد را به خود می‌گیرند و این اطمینان را ایجاد می‌کنند که تا حد امکان راحت و موثر هستند. با این حال، از آنجا که بریس‌های پشت دندانی نزدیک زبان قرار می‌گیرند، کمی زمان می‌برد تا فرد به آنها عادت کند، از سوی دیگر بیشتر از بریس‌های عادی روی گفتار و نحوه‌ی غذا خوردن فرد را به طور موقت تحت تاثیر قرار می‌دهند.

الاینرهای شفاف (یا اینویزیلاین)

رفع کجی دندان‌ها

برای مشکلات ارتودنتیک کمتر، یک دوره استفاده از الاینرهای پلاستیکی شفاف می‌تواند جایگزینی برای بریس‌های ثابت باشد. الاینرهای شفاف متحرک واقعا قابل مشاهده نیستند، اما برای نیازهای همه‌ی بیماران مناسب نیستند.

راه‌های دیگر برای پیشگیری از کج شدن دندان‌ها

خوشبختانه، راه‌های دیگری برای صاف و یکدست نمودن دندان‌ها بدون استفاده از انواع ابزارهای ارتودنسی وجود دارد؛ این تنها به نیازهای خاص پزشکی شما بستگی دارد.

از خوابیدن روی شکم بپرهیزید.

رفع کجی دندان‌ها

فشردگی و همپوشانی رو به داخل دندان‌ها در نتیجه‌ی فشار آرام و رو به داخل دندان‌ها ایجاد می‌شود. یکی از شایع‌ترین علل این مشکل، خوابیدن روی شکم است که وزن زیادی روی صورت فرد قرار می‌دهد و فشار روی به داخل زیادی به دندان‌ها وارد می‌کند. اگر حین خوابیدن روی شکم و صورت خود، بازو یا چیز دیگری را محکم زیر سر خود قرار دهید این فشار بیشتر می‌شود. حتی اگر این حالت خوابیدن مورد علاقه‌ی شما باشد، سعی کنید به پشت یا به پهلو بخوابید تا به تدریج فرم قرار گیری دندان‌هایتان اصلاح شود.

در طول روز از تکیه دادن صورت خود به دستتان اجتناب کنید.

رفع کجی دندان‌ها

بسیاری افراد که برای مدت زمان طولانی در طول روز روی میز کار می‌کنند یا مطالعه می‌کنند، این مشکل نتیجه‌ی شایع وضعیت نامناسب آنها است. زمانی که روی میز رو به جلو قوز می‌کنید و صورت خود را به دست خود تکیه می‌دهید، فشار مداوم زیادی به یک سمت فک وارد می‌شود. این فشار قادر است به تدریج دندان‌ها را رو به داخل کج کند، که در نتیجه منجر به کجی دندان‌ها در یک سمت خواهد شد.

• برای کمک به پیشگیری از این اتفاق، سعی کنید راست بشینید و به پشت تکیه دهید. صاف کردن پایین تنه کمک می‌کند بالا تنه نیز شکل بهتری به خود بگیرد، و از خستگی گردن و تکیه دادن صورت به دست برای رفع خستگی پیشگیری شود.

از مکیدن انگشت یا دیگر عادات دهانی پرهیز کنید.

رفع کجی دندان‌ها

علاوه بر فشار مداوم رو به داخل که منجر به کجی دندان‌ها می‌شود، با وارد آوردن فشار رو به بیرون به دندان‌ها نیز ممکن است موجب کجی دندان‌ها شوید. این اتفاق بیشتر در کودکانی رخ می‌دهد که انگشت خود را به شدت می‌مکند؛ با این حال برخی نوجوانان و بزرگسالان نیز هنوز این عادت را با خود به همراه دارند که باعث فشار رو به جلوی دندان‌ها می‌شود. استفاده از نی، جویدن مداد و خودکار، فوت کردن در آدامس و حباب درست کردن با آن همگی فشاری مشابه مکیدن انگشت را وارد می‌کنند و می‌توانند موجب کجی دندان‌ها رو به جلو شوند. سعی کنید تمام عاداتی که فشار رو به جلو به دندان‌ها وارد می‌کنند را ترک کنید.

• اگر نمی‌توانید استفاده از نی‌ها را متوقف کنید، حداقل سعی کنید نی را به شکلی در دهان خود قرار دهید که به جای فشار وارد کردن به دندان‌ها، در عقب دهان قرار گیرد.

در صورت از دست رفتن یک یا چند دندان، ‌فاصله‌ی بین دندان‌ها را ببندید.

رفع کجی دندان‌ها

گرچه افتادن دندان‌های شیری و باز شدن راه برای رشد دندان‌های دائمی کاملا طبیعی است، اما از دست رفتن و افتادن دندان‌های دائمی در بزرگسالان می‌تواند مشکلات بسیاری در پی داشته باشد، از جمله کج شدن دندان‌ها. بزرگسالان در نتیجه‌ی کشیدن، مشکلات دندانی، حادثه، یا عدم رشد دندان دائمی پس از افتادن دندان شیری ممکن است دندان‌های خود را از دست دهند. فاصله‌ی به جا مانده از دندان از دست رفته، فشار بیشتری به دندان‌های به جا مانده وارد می‌کند، زیرا هنگام جویدن، فشاری که به دندان‌ها وارد می‌شود به صورت نابرابر توزیع می‌شود. این فشار می‌تواند منجر به جابجایی دندان‌ها و کج شدن آنها شود. بستن شکاف با استفاده از بریس‌ها، بریج‌های دندانی، ایمپلنت‌های دندانی، یا دنچرهای پارسیل از جابجایی دندان‌های به جا مانده و کج شدن آنها پیشگیری خواهد کرد.

• حرکت دندان‌ها به سمت فضای خالی به جا مانده از افتادن دندان در نتیجه‌ی روندی طبیعی به نام “حرکت به سمت مزیال دندان” نیز رخ می‌دهد، به این معنا که دندان‌ها این قابلیت را دارند که رو به جلو کج شوند.

در زمان مناسب دندان عقل خود را بکشید.

رفع کجی دندان‌ها

در حالی که برخی مطالعات حاکی از آن است که در صورتی که اجازه دهید دندان عقل در دهان باقی بماند و آن را نکشید، هیچ مشکلی برای دندان‌ها ایجاد نخواهد شد و موجب فشردگی آنها نخواهد شد، این حقیقت در مورد همه صدق نمی‌کند. چنانچه دندان عقل شما در موقعیتی رشد کند که با آنچه باید باشد متفاوت است، یا قبل از بیرون آمدن آنها دندان‌های شما فشرده باشند، دندان عقل قادر خواهد بود به سرعت موجب جابجایی دندان‌های دیگر شود.

• مراجعه‌ی منظم به دندانپزشک و گرفتن عکس رادیوگرافی با اشعه‌ی ایکس از دهان و فک در مراحل اولیه، احتمال بروز فشردگی دندان‌ها را نشان خواهند داد و باید با تشخیص دندانپزشک دندان عقل شما کشیده شود. تاخیر در کشیدن دندان عقل تنها منجر به بروز درد (شامل عفونت و دشواری در جویدن) و احتمالا، کج شدن دندان‌ها خواهد شد.

دندان‌های شیری فضانگهدار طبیعی هستند که بدون وجود آنها رشد دندان‌های دائمی با مشکل مواجه خواهد شد. در این مطلب به ابزارهای ارتودنسی خواهیم پرداخت که در صورت عدم رشد یا از دست رفتن دندان‌های شیری، فضای موجود بین دندان‌ها را حفظ می‌کنند.

انواع فضانگهدار

فضانگهدارها را می‌توان به دو دسته‌ی ثابت و متحرک و نیز یک طرفه و دو طرفه تقسیم بندی نمود. خود بیمار قادر است فضانگه‌دارهای متحرک را از دهان خارج سازد اما فضانگه‌دار ثابت به یک یا چند دندان متصل می‌شود. ابزارهای یک طرفه تنها فضای خالی در یک سمت قوس دندانی را حفظ می‌کنند در حالی که فضانگه‌دارهای دو طرفه فضاهای خالی در دو طرف قوس دندانی را حفظ می‌کنند. بعلاوه قادرند فضاهای موجود در هر دو فک را حفظ نمایند. نوع فضانگه‌دار مورد استفاده، تحت تاثیر عواملی همچون مرحله‌ی رشد دندان‌ها، وجود فضای خالی در هر یک از دو فک بالا یا پایین و نیز تعداد دندان‌های از دست رفته بستگی خواهد داشت. سن بیمار و میزان توانایی وی در همکاری با پزشک نیز از جمله عوامل بسیار مهم هستند.

فضانگه‌دارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به هیچ عنوان خللی در رشد دندان‌های دیگر وارد نخواهند کرد، بلکه تا رشد دندان‌های دائمی، تنها فضای موجود را حفظ می‌کنند. بعلاوه، ممکن است یک جزء مصنوعی داشته باشند که وظیفه‌ی جویدن، گفتار و جنبه‌ی زیبایی را به عهده دارند.

فضانگهدار متحرک

فضانگهدار

ابزارهای ثابت معمولا دارای یک صفحه‌ی آکریلیک و گیره‌هایی هستند که بسته به سطح دندانی که سیم در مقابل آن قرار می‌گیرد،  وظیفه‌ی آنها حفظ و توقف جابجایی دندان‌ها به سمت مزیال یا دیستال است. این اجزاء معمولا با استفاده از سیم فلزی با قطر ۷/۰ میلی‌متر ساخته می‌شوند.

فضانگه‌دارهای متحرک در صورتی مفید هستند که چندین دندان شیری از دست رفته باشند. پاکسازی بین آنها ساده‌تر از ابزارهای ثابت است، بنابراین با وجود آنها راحت‌تر می‌توان بهداشت دهان و دندان را حفظ نمود. با این حال، احتمال گم شدن یا آسیب دیدن این نوع ابزارها بیشتر است. بعلاوه، در صورتی که بیمار همکاری لازم را نداشته باشد، این ابزارها بهترین گزینه محسوب نمی‌شوند.

فضانگهدار

استفاده از فضانگه‌دارهای متحرک یک طرفه توصیه نمی‌شود زیرا بسیار کوچک هستند که احتمال فرو رفتن آنها در گلو بسیار زیاد است.

فضانگهدار ثابت

فضانگه‌دارهای ثابت معمولا عبارتند از سیم فلزی ۷/۰ یا ۱ میلی‌متری که به بندهایی لحیم می‌شوند که روی مولرها پیچانده می‌شوند. پس از قرار گرفتن این ابزار در دهان، بیمار باید به طور منظم به دندانپزشک مراجعه نماید تا ابزار مورد بررسی قرار گیرد و پیش از ایجاد اختلال در رشد دندان‌های دائمی برداشته شود. در ابزارهای ثابت کمتر به همکاری بیمار نیاز است، اما از جمله مشکلاتی که ممکن است بروز پیدا کنند عبارتند از پوسیدگی اطراف بندها، باز شدن سمنت، یا باز شدن اتصال لحیم شده.

فضانگهدار بند و حلقه (band and loop space maintainer)

فضانگهدار

این نوع فضانگه‌دار یکی از ابزارهای یک طرفه‌ی ثابت است که درست پس از افتادن مولر شیری استفاده می‌شود و هدف آن پیشگیری از انحراف نوک مولر اول دائمی و جابجایی آن به سمت مزیال است. بند و حلقه از یک حلقه‌ی فلزی ضد زنگ تشکیل شده است که به بند دور مولر لحیم شده است. حلقه باید آنقدر بزرگ باشد که مانع رشد پرمولر درون خود نشود.

فضانگهدار روکش و حلقه (crown and loop space maintainer)

فضانگهدار

این نوع ابزار برای محافظت از مولرهای شیری پوسیده و نیز حفظ فضای خالی مجاور آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. فضانگه‌دار روکش و حلقه اندکی با بند و حلقه متفاوت است. این ابزار از حلقه‌ی فلزی ضد زنگی تشکیل شده است که به روکش فلزی ضد زنگ لحیم شده است. وظیفه‌ی روکش، حفظ دندان پایه است.

دیستال شو (Distal shoe)

فضانگهدار

این ابزار شبیه روکش و حلقه است با این تفاوت که دارای یک بخش فلزی است که تا روی لثه امتداد یافته است و کنار سطح مزیال مولر اول دائمی قرار می‌گیرد که هنوز رشد نکرده است. دیستال شو زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مولر دوم شیری پیش از رشد مولر اول دائمی از دست رفته باشد، در حالی که مولر اول دائمی در جای نامناسبی رشد کرده باشد یا مولر دوم شیری انکیلوز شده باشد (به استخوان فک جوش خورده باشد). رعایت دقیق بهداشت یکی از اصول ضروری است که حین استفاده از این ابزار باید مورد توجه قرار گیرد.

فضانگهدار که به صورت مستقیم به دندان متصل می‌شود (Direct bonded space maintainer)

فضانگهدار

نقاط ضعف فضانگه‌دارهای دارای بند، منجر به ساخت فضانگه‌دارهایی شد که به صورت مستقیم به دندان متصل می‌شوند. در ساده‌ترین فرم آن، ابزار از یک سیم فلزی ضد زنگ تشکیل شده که روی دندان پایه چسبانده می‌شود. البته نمونه‌ی دیگر از جنس رزین کامپوزیت تقویت شده با الیاف شیشه است. این ماده از الیاف پلی اتیلن تنیده‌ با مقاومت بالا است که از نظر زیبایی، بهتر از نمونه‌ی فلزی است.

فضانگهدار ترنس پالاتال قوس دندانی (Transpalatal arch- TPA)

فضانگهدار

این ابزار، فضانگه‌دار دو طرفه‌ی فک بالا است. ابزار ترنس پالاتال قوس دندانی از یک سیم فلزی ضد زنگ تشکیل شده است که با یک انحنای U شکل در وسط آن، از سقف دهان و دو سر قوس دندانی عبور می‌کند و به دو بندی لحیم می‌شود که دور مولرهای اول پیچانده می‌شوند. TPA زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مولرهای شیری فک بالا در هر دو طرف از دست رفته باشند و نیاز باشد عرض قوس دندانی در هر دو طرف حفظ شود. اگر قرار باشد مولرها به سمت مزیال حرکت کنند، با قرار گرفتن TPA در دهان، ریشه‌های باکال دندان‌های مولر به استخوان قشری فشار وارد می‌کند تا به عنوان لنگر (تکیه گاه) عمل کند و از جابجایی دندان‌ها جلوگیری کند. با این حال، ممکن است این ابزار قادر به جلوگیری از حرکت نوک دندان‌ها در جهت مزیال نباشد.

فضانگهدار کمانی نانس (Nance holding arch)

فضانگهدار

فضانگه‌دار کمانی نانس، شکل تغییر یافته‌ی TPA است. مانند TPA هدف از کاربرد این ابزار جلوگیری از حرکت مولرهای فک بالا در جهت مزیال است تا جای کافی برای رشد دندان‌های دائمی باقی بماند. این ابزار از یک سیم فلزی ضد زنگ تشکیل شده است که به دو بندی لحیم می‌شود که دور مولرهای اول پیچانده می‌شوند و یک تکه از جنس آکریلیک در طاق سقف دهان قرار می‌گیرد. علاوه بر این، ممکن است سیم در دو سمت به شکل U خمیده شود تا بتوان کوچکترین تنظیمات را روی آن انجام داد. هدف از کاربرد این ابزار درست مانند TPA است تنها تفاوت این است که تکه‌ی آکریلیک تحت عنوان “دکمه‌ی نانس” باعث می‌شود مقاومت ابزار در برابر جابجایی دندان‌های مولر به سمت مزیال افزایش یابد. این ابزار می‌تواند در کنار براکت‌ها و سیم کمانی به عنوان لنگر (تکیه گاه) استفاده شود.

فضانگهدار کمانی پشت دندانی (Lingual arch)

فضانگهدار

فضانگه‌دار کمانی پشت دندانی از دسته فضانگه‌دارهایی است که در فک پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد و از یک سیم فلزی ضد زنگ ساخته شده است که به بندهایی لحیم شده است که به دور مولرهای اول فک پایین پیچانده می‌شوند و بخش جلوی آن روی سطح زبانی دندان‌های جلوی فک پایین تنظیم می‌شود. این ابزار قادر است از هر گونه جابجایی مولرها در جهت مزیال و نیز تغییر جهت نوک دندان‌های جلو به سمت زبان جلوگیری نماید. در صورت از دست رفتن زودهنگام دندان‌های شیری جلوی قوس دندانی، با استفاده از این ابزار می‌توان از جابجایی خط وسط دندان‌ها جلوگیری نمود. افزودن بخش U شکل به نزدیک بندهای دندان‌های مولر اجازه می‌دهد کوچکترین تنظیمات انجام شوند.