نوشته‌ها

سپراتور، جدا کننده یا فضا ساز چیست؟

 

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

 

دندان های عقب شما به یکدیگر بسیار نردیک هستند. ارتودنتیست برای آنکه در جلسه ای که قرار است براکت ها روی دندان ها و بندها به دور دندان ها قرار داده می شوند، بتواند مولر بندها را به راحتی به دور دندان های عقب بلغزاند، لازم است بین آنها فضای کافی ایجاد کند. برای این کار از ابزاری به نام سپراتور استفاده می کند که با قرار گرفتن بین دندان های عقب می تواند در جلسه بعد، به راحتی مولر بندها را به دور دندان ها قرار دهد.

 

 

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

 

انواع سپراتور یا جدا کننده ارتودنسی

سپراتورها به دو شکل فلزی و کشی در دسترس هستند که انتخاب از بین آنها بر اساس شراطی خاصی می باشد. سپراتورهای کشی بیشتر از سپراتورهای فلزی استفاده می شوند. سپراتورهای فلزی زمانی استفاده می شوند که نتوان سپراتورهای کشی را بین دندان ها قرار داد. این معمولاً زمانی است که بین دندان ها آنقدر تنگ است که سپراتور کشی قرار نمی گیرد.

 

 

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

 

با قرار گرفتن سپراتور بین دندان ها بیمار چه احساسی خواهد داشت؟

سپراتورها ممکن است در ابتدا احساس عجیب و غریبی ایجاد کنند، مانند گیر کردن غذا بین دندان ها. ممکن است در قسمت هایی که سپراتورها کار گذاشته شده اند، مقداری تنگی و حساسیت احساس کنید. این حاکی از این است که سپراتورها در حال کار کردن هستند. با این حال، این تنگی تنها چند روز طول خواهد کشید. هر گونه ناراحتی یا سوزشی را می توان با داروهایی که برای تسکین سر درد استفاده می شوند کاهش داد و اگر با حین جویدن و گاز زدن احساس متفاوتی را تجربه کردید نگران نشوید.

لازم است سپراتورها چند روز در جای خود قرار بگیرند تا کار خود را انجام دهند. پس از چند روز می توانند فضای لازم بین دندان های عقب را ایجاد کنند تا جایی که به صورت خود به خود بیرون بیایند. این اتفاق کاملاً عادی است و اورژانسی محسوب نمی شود؛ تنها به این معناست که فضای کافی بوجود آمده است.

 

 

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

طی مدتی که سپراتور بین دندان ها هستند چه نکاتی را باید رعایت کرد؟

  • سعی نکنید سپراتورها را خودتان از بین دندان ها خارج کنید، این کار باعث خواهد شد جلسه مهم بعدی شما ناراحت کننده باشد زیرا جای کافی بین دندان های مولر وجود نخواهد داشت.
  • با وجود سپراتورها بین دندان نیز باید خیلی خوب مسواک بزنید. آنها حتی با مسواک زدن شدید هم بیرون نخواهند آمد. تنها سعی کنید از عقب و جلو یا بالا و پایین بردن مسواک خود بپرهیزید زیرا این کارها باعث می شوند سپراتورها از بین دندان ها بیرون بیایند.
  • با وجود سپراتورها بین دندان ها می توانید مثل همیشه غذا بخورید، اما توصیه می کنیم از خوردن آدامس و غذاهای خیلی چسبناک مانند آبنبات های جویدنی/ چسبناک (کارامل، تافی، شکلات، آدامس خرسی، چوب شور، ویفر شکلاتی، و هر نوع آبنبات چسبناک دیگری) بپرهیزید،؛ زیرا این خوراکی ها باعث خواهند شد سپراتورها از بین دندان ها خارج شوند.
  • غذای مقوی بخورید.
  • از کشیدن نخ دندان یا فرو بردن خلال دندان بین دندان هایی که سپراتور بین آنها وجود دارد نیز بپرهیزید.
  • علاوه بر این، سعی نکنید با انگشت یا زبان با آنها بازی کنید زیرا باعث خارج شدن آنها خواهید شد.
  • لازم است سپراتورها را تنها آنقدر در جای خود نگه دارید که فضای کافی بین دندان های مولر ایجاد شود. تحت اکثر شرایط، به احتمال زیاد شما آنها را بیشتر از یک تا دو هفته نیاز نخواهید داشت.
  • در صورت لزوم از ارتودنتیست خود بخواهید مسکن خوبی برای شما تجویز کند.
  • در صورت خارج شدن جدا کننده از بین دندان ها خود را نگران نکنید. اگر حین مسواک زدن مراقب بوده اید و از خوردن خوراکی هایی که ذکر شد اجتناب کرده اید سعی کنید و باز هم سپراتور ها بیرون آمده اند، تنها به این معناست که فضای لازم بین دندان ها ایجاد شده است. نیاز نیست آنها را مجدداً در جای خود قرار دهید.
  • دقت داشته باشید که: اگر سپراتورها چهار روز یا بیشتر قبل از روز مشخص شده برای مراجعه جهت قرار گیری مولر بندها روی دندان ها خارج شوند، لازم است یک مرتبه دیگر به ارتودنتیست مراجعه کنید تا آنها را در جای خود قرار دهد.

 

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

سپراتور، جدا کننده، یا فضا ساز

اگر سپراتور از بین دندان ها خارج شد چه باید کرد؟

اگر یک یا چند سپراتور از بین دندان ها خارج شد و امکان مراجعه به ارتودنتیست برای شما وجود نداشت درست مانند نخستین مرتبه که ارتودنتیست آنها را بین دندان ها قرار می دهد عمل کنید.

دو تکه نخ دندان بردارید. هر دو تکه نخ را از دو سمت سپراتور از داخل آن عبور دهید تا در مقابل یکدیگر تا شوند. سپس انتهای هر چهار سر نخ دندان ها را دو به دو با یکدیگر به دور انگشتان اشاره خود بپیچید و با انگشت های شست آنها را بگیرید تا بتوانید آنها را هدایت کنید. انگشت هایی که نخ دندان به دور آنها پیچیده شده است را از یکدیگر دور کنید تا سپراتور کش بیاید و تقریباً صاف شود و در آن کشش ایجاد شود. درست مانند زمانی که نخ دندان می کشید به آرامی سپراتور را بین دندان ها قرار دهید و وقتی درست بین دندان ها قرار گرفت دو سر نخ دندان ها را رها کنید و یک سر آنها را بگیرید و از داخل سپراتور خارج کنید. ممکن است لازم باشد برای خارج کردن نخ دندان ها انگشتان خود را روی سپراتور قرار دهید تا مانع بیرون آمدن آن شوید.

دندان‌های شیری فضانگهدار طبیعی هستند که بدون وجود آنها رشد دندان‌های دائمی با مشکل مواجه خواهد شد. در این مطلب به ابزارهای ارتودنسی خواهیم پرداخت که در صورت عدم رشد یا از دست رفتن دندان‌های شیری، فضای موجود بین دندان‌ها را حفظ می‌کنند.

انواع فضانگهدار

فضانگهدارها را می‌توان به دو دسته‌ی ثابت و متحرک و نیز یک طرفه و دو طرفه تقسیم بندی نمود. خود بیمار قادر است فضانگه‌دارهای متحرک را از دهان خارج سازد اما فضانگه‌دار ثابت به یک یا چند دندان متصل می‌شود. ابزارهای یک طرفه تنها فضای خالی در یک سمت قوس دندانی را حفظ می‌کنند در حالی که فضانگه‌دارهای دو طرفه فضاهای خالی در دو طرف قوس دندانی را حفظ می‌کنند. بعلاوه قادرند فضاهای موجود در هر دو فک را حفظ نمایند. نوع فضانگه‌دار مورد استفاده، تحت تاثیر عواملی همچون مرحله‌ی رشد دندان‌ها، وجود فضای خالی در هر یک از دو فک بالا یا پایین و نیز تعداد دندان‌های از دست رفته بستگی خواهد داشت. سن بیمار و میزان توانایی وی در همکاری با پزشک نیز از جمله عوامل بسیار مهم هستند.

فضانگه‌دارها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که به هیچ عنوان خللی در رشد دندان‌های دیگر وارد نخواهند کرد، بلکه تا رشد دندان‌های دائمی، تنها فضای موجود را حفظ می‌کنند. بعلاوه، ممکن است یک جزء مصنوعی داشته باشند که وظیفه‌ی جویدن، گفتار و جنبه‌ی زیبایی را به عهده دارند.

فضانگهدار متحرک

فضانگهدار

فضانگهدار

 

ابزارهای ثابت معمولا دارای یک صفحه‌ی آکریلیک و گیره‌هایی هستند که بسته به سطح دندانی که سیم در مقابل آن قرار می‌گیرد،  وظیفه‌ی آنها حفظ و توقف جابجایی دندان‌ها به سمت مزیال یا دیستال است. این اجزاء معمولا با استفاده از سیم فلزی با قطر ۷/۰ میلی‌متر ساخته می‌شوند.

فضانگه‌دارهای متحرک در صورتی مفید هستند که چندین دندان شیری از دست رفته باشند. پاکسازی بین آنها ساده‌تر از ابزارهای ثابت است، بنابراین با وجود آنها راحت‌تر می‌توان بهداشت دهان و دندان را حفظ نمود. با این حال، احتمال گم شدن یا آسیب دیدن این نوع ابزارها بیشتر است. بعلاوه، در صورتی که بیمار همکاری لازم را نداشته باشد، این ابزارها بهترین گزینه محسوب نمی‌شوند.

فضانگهدار

فضانگهدار

 

استفاده از فضانگه‌دارهای متحرک یک طرفه توصیه نمی‌شود زیرا بسیار کوچک هستند که احتمال فرو رفتن آنها در گلو بسیار زیاد است.

فضانگهدار ثابت

فضانگه‌دارهای ثابت معمولا عبارتند از سیم فلزی ۷/۰ یا ۱ میلی‌متری که به بندهایی لحیم می‌شوند که روی مولرها پیچانده می‌شوند. پس از قرار گرفتن این ابزار در دهان، بیمار باید به طور منظم به دندانپزشک مراجعه نماید تا ابزار مورد بررسی قرار گیرد و پیش از ایجاد اختلال در رشد دندان‌های دائمی برداشته شود. در ابزارهای ثابت کمتر به همکاری بیمار نیاز است، اما از جمله مشکلاتی که ممکن است بروز پیدا کنند عبارتند از پوسیدگی اطراف بندها، باز شدن سمنت، یا باز شدن اتصال لحیم شده.

فضانگهدار بند و حلقه (band and loop space maintainer)

فضانگهدار

فضانگهدار

 

این نوع فضانگه‌دار یکی از ابزارهای یک طرفه‌ی ثابت است که درست پس از افتادن مولر شیری استفاده می‌شود و هدف آن پیشگیری از انحراف نوک مولر اول دائمی و جابجایی آن به سمت مزیال است. بند و حلقه از یک حلقه‌ی فلزی ضد زنگ تشکیل شده است که به بند دور مولر لحیم شده است. حلقه باید آنقدر بزرگ باشد که مانع رشد پرمولر درون خود نشود.

فضانگهدار روکش و حلقه (crown and loop space maintainer)

فضانگهدار

فضانگهدار

 

این نوع ابزار برای محافظت از مولرهای شیری پوسیده و نیز حفظ فضای خالی مجاور آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. فضانگه‌دار روکش و حلقه اندکی با بند و حلقه متفاوت است. این ابزار از حلقه‌ی فلزی ضد زنگی تشکیل شده است که به روکش فلزی ضد زنگ لحیم شده است. وظیفه‌ی روکش، حفظ دندان پایه است.

دیستال شو (Distal shoe)

فضانگهدار

فضانگهدار

 

این ابزار شبیه روکش و حلقه است با این تفاوت که دارای یک بخش فلزی است که تا روی لثه امتداد یافته است و کنار سطح مزیال مولر اول دائمی قرار می‌گیرد که هنوز رشد نکرده است. دیستال شو زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مولر دوم شیری پیش از رشد مولر اول دائمی از دست رفته باشد، در حالی که مولر اول دائمی در جای نامناسبی رشد کرده باشد یا مولر دوم شیری انکیلوز شده باشد (به استخوان فک جوش خورده باشد). رعایت دقیق بهداشت یکی از اصول ضروری است که حین استفاده از این ابزار باید مورد توجه قرار گیرد.

فضانگهدار که به صورت مستقیم به دندان متصل می‌شود (Direct bonded space maintainer)

فضانگهدار

فضانگهدار

 

نقاط ضعف فضانگه‌دارهای دارای بند، منجر به ساخت فضانگه‌دارهایی شد که به صورت مستقیم به دندان متصل می‌شوند. در ساده‌ترین فرم آن، ابزار از یک سیم فلزی ضد زنگ تشکیل شده که روی دندان پایه چسبانده می‌شود. البته نمونه‌ی دیگر از جنس رزین کامپوزیت تقویت شده با الیاف شیشه است. این ماده از الیاف پلی اتیلن تنیده‌ با مقاومت بالا است که از نظر زیبایی، بهتر از نمونه‌ی فلزی است.

فضانگهدار ترنس پالاتال قوس دندانی (Transpalatal arch- TPA)

فضانگهدار

فضانگهدار

 

این ابزار، فضانگه‌دار دو طرفه‌ی فک بالا است. ابزار ترنس پالاتال قوس دندانی از یک سیم فلزی ضد زنگ تشکیل شده است که با یک انحنای U شکل در وسط آن، از سقف دهان و دو سر قوس دندانی عبور می‌کند و به دو بندی لحیم می‌شود که دور مولرهای اول پیچانده می‌شوند. TPA زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که مولرهای شیری فک بالا در هر دو طرف از دست رفته باشند و نیاز باشد عرض قوس دندانی در هر دو طرف حفظ شود. اگر قرار باشد مولرها به سمت مزیال حرکت کنند، با قرار گرفتن TPA در دهان، ریشه‌های باکال دندان‌های مولر به استخوان قشری فشار وارد می‌کند تا به عنوان لنگر (تکیه گاه) عمل کند و از جابجایی دندان‌ها جلوگیری کند. با این حال، ممکن است این ابزار قادر به جلوگیری از حرکت نوک دندان‌ها در جهت مزیال نباشد.

فضانگهدار کمانی نانس (Nance holding arch)

فضانگهدار

فضانگهدار

 

فضانگه‌دار کمانی نانس، شکل تغییر یافته‌ی TPA است. مانند TPA هدف از کاربرد این ابزار جلوگیری از حرکت مولرهای فک بالا در جهت مزیال است تا جای کافی برای رشد دندان‌های دائمی باقی بماند. این ابزار از یک سیم فلزی ضد زنگ تشکیل شده است که به دو بندی لحیم می‌شود که دور مولرهای اول پیچانده می‌شوند و یک تکه از جنس آکریلیک در طاق سقف دهان قرار می‌گیرد. علاوه بر این، ممکن است سیم در دو سمت به شکل U خمیده شود تا بتوان کوچکترین تنظیمات را روی آن انجام داد. هدف از کاربرد این ابزار درست مانند TPA است تنها تفاوت این است که تکه‌ی آکریلیک تحت عنوان “دکمه‌ی نانس” باعث می‌شود مقاومت ابزار در برابر جابجایی دندان‌های مولر به سمت مزیال افزایش یابد. این ابزار می‌تواند در کنار براکت‌ها و سیم کمانی به عنوان لنگر (تکیه گاه) استفاده شود.

فضانگهدار کمانی پشت دندانی (Lingual arch)

فضانگهدار

فضانگهدار

فضانگه‌دار کمانی پشت دندانی از دسته فضانگه‌دارهایی است که در فک پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد و از یک سیم فلزی ضد زنگ ساخته شده است که به بندهایی لحیم شده است که به دور مولرهای اول فک پایین پیچانده می‌شوند و بخش جلوی آن روی سطح زبانی دندان‌های جلوی فک پایین تنظیم می‌شود. این ابزار قادر است از هر گونه جابجایی مولرها در جهت مزیال و نیز تغییر جهت نوک دندان‌های جلو به سمت زبان جلوگیری نماید. در صورت از دست رفتن زودهنگام دندان‌های شیری جلوی قوس دندانی، با استفاده از این ابزار می‌توان از جابجایی خط وسط دندان‌ها جلوگیری نمود. افزودن بخش U شکل به نزدیک بندهای دندان‌های مولر اجازه می‌دهد کوچکترین تنظیمات انجام شوند.