شاید دیپ بایت یکی از شایع ترین مال اکلوژن ها و نیز دشوارترین آنها از نظر درمان موفقیت آمیز باشد. همپوشانی شدید دندان های جلوی دهان روی یکدیگر، که در بیماران مختلف تفاوت های زیادی با یکدیگر دارد، یکی از اصلی ترین نمودهای ظاهری مال اکلوژن های دندانی است. قبل از صحبت کردن راجع به جزئیات مال اکلوژن دیپ بایت، لازم است مفهوم اوربایت را درک کنیم.
یکی از تعاریف اولیه اوربایت آن را به این شکل توصیف می کند “همپوشانی دندان های جلوی فک بالا روی دندان های جلوی فک پایین از نمای عمودی”. با این حال، از آنجا که ارتفاع تاج دندان های جلوی فک های بالا و پایین در افراد مختلف تفاوت قابل توجهی با یکدیگر دارد، شاید تعریف این مقدار همپوشانی به صورت درصدی بیشتر قابل فهم و مطلوب تر باشد. بنابراین، همین تعریف اگر در قالب درصد بیان شود، اوربایت اینطور تعریف خواهد شد “مقدار و درصد همپوشانی دندان های جلوی فک بالا روی دندان های جلوی فک پایین”.
اوربایت ایده آل در یک اکلوژن طبیعی و نرمال بین ۲ تا ۴ میلی متر یا بیشتر، یا دقیق تر بخواهیم بگوییم، بین ۵% و ۲۵% (همپوشانی دندان های جلوی ماگزیلا روی دندان های جلوی مندیبل) است. حتی دامنه ۲۵% تا ۴۰% بدون مشکلات فانکشنال همراه با آن در حرکات مختلف مفصل فکی- گیجگاهی (TMJ) می تواند نرمال تلقی شود. با این حال، همپوشانی بیشتر از ۴۰% باید زیاد (دیپ بایت) تلقی شود، زیرا این حالت می تواند تأثیرات مخرب زیادی روی سلامت عمومی دندان ها و ساختارهای پریودنتال پیرامون آنها و TMJ داشته باشد.
در سنین ۵ تا ۶ سالگی، درصد اوربایت بین ۵/۳۶% تا ۲/۳۹% متغیر است. بین ۹ تا ۱۲ سالگی، معمولاً اوربایت افزایش پیدا می کند، در حالی که در دوره بین ۱۲ سالگی و بزرگسالی کاهش پیدا خواهد کرد. بنابراین، تا میزان زیادی بدون تغییر خواهد ماند، و بین ۹/۳۷% . ۷/۴۰% متغیر خواهد بود، مگر آنکه تحت تأثیر عوامل دیگر مانند ساییدگی یا از دست رفتن دندان قرار بگیرند، که منجر به کاهش ابعاد عمودی صورت خواهد شد. دیپ بایت های شدید (اوربایت بیشتر از ۵ میلی متر) در تقریباً ۲۰% کودکان و ۱۳% افراد بزرگسال یافت می شود، و حدود ۲/۹۵% از مشکلات اکلوزال عمودی را شامل می شوند.
یکی از شدیدترین اشکال اوربایت کاوربایت cover bite است که اکثر موارد با مال اکلوژن کلاس ۲ گروه ۲ همراه است. مشخصه ویژه آن پوشش کامل یا پنهان شدن دندان های جلوی فک پایین زیر دندان های جلوی فک بالا است. این مشکل اغلب در افراد بزرگسال مشاهده می شود و در بیماران کم سن تر نادر است و ویژگی آن این است که اوربایت شدید ناشی از افتادن دندان های خلفی است.
دیپ بایت و درمان آن
علل بروز دیپ بایت کدامند؟
مال اکلوژن دیپ بایت در نتیجه ناهماهنگی های دندانی و اسکلتی پنهان متعددی بروز پیدا می کند. به همین دلیل نباید دیپ بایت یک بیماری تلقی شود، بلکه، نوعی نمود بالینی مشکلات دندانی یا اسکلتی بنیادی تلقی می شود.
اگر بخواهیم از دید رشد به آن نگاه کنیم، اوربایت اسکلتی یا دندانی در نتیجه عوامل ژنتیکی یا محیطی، یا ترکیبی از این دو بوجود می آید. دیپ بایت های اسکلتی معمولاً الگوی رشد افقی دارند و مشخصه های ویژه آنها عبارتند از:
- عدم هماهنگی رشد استخوان های مندیبل و ماگزیلا
- چرخش همگرای پایه های فک
- کمبود ارتفاع راموس (شاخ) فک پایین
در چنین موقعیت هایی، ارتفاع قسمت جلوی صورت اغلب کم است، مخصوصاً یک سوم پایینی صورت. از سوی دیگر، دیپ بایت های دندانی یا رشد بیش از حد دندان های جلو یا کمبود رشد دندان های مولر، یا ترکیبی از این دو را از خود نشان می دهند. عوامل دیگر که می توانند این شرایط را تحت تأثیر قرار دهند عبارتند از تغییر در ساختار دندان ها، از دست رفتن زود هنگام دندان های دائمی که منجر به کلاپس (فرو ریزش) شدید لینگوال دندان های قدامی ماگزیلا یا مندیبل، پهنای مزیودیستال دندان های قدامی، و عمیق شدن طبیعی بایت که به بالا رفتن سن مربوط می شود.
دیپ بایت و درمان آن
دیپ بایت هایی که عموماً در نتیجه عوامل محیطی بوجود می آیند می توانند تحت عنوان “دیپ بایت های اکتسابی” دسته بندی شوند. این یک حقیقت کاملاً شناخته شده است که نیروهای بین ساختارهای اطراف دندان، زبان، عضله شیپوری یا بوکسیناتور buccinator، و عضلات حلقوی دور دهان orbicularis oris muscles و چانه ای mentalis ، و نیروهای اکلوزال که به ایجاد تعادل بین رشد و حفظ اکلوژن کمک می کنند، موازنه فعالی برقرار است. هر گونه شرایطی که این تناسب فعال را به هم بزند می تواند منجر به بروز مال اکلوژن شود. از جمله:
- تانگ تراست جانبی یا وضعیت غیر عادی زبان که منجر به رشد کمتر از حد معمول دنادن های خلفی می شود.
- ساییده شدن سطح اکلوزال یا خوردگی دندان ها.
- منحرف شدن رو به جلوی دندان های خلفی به محل دندان کشیده شده.
- مکیدن انگشت برای مدت زمان طولانی
بنابراین علت بروز دیپ بایت باید با جزئیات مد نظر قرار بگیرد تا تشخیص کاملی داده شود و طرح درمان برای هر بیمار به صورت ویژه ریخته شود تا بهترین نتایج اسکلتی، دندانی، و زیبایی بتوانند حاصل شوند.
تشخیص دیپ بایت
دیپ بایت می تواند یا با اکستروژن (بیرون آوردن) دندان های خلفی اصلاح شود یا با جلوگیری و اینتروژن (فرو بردن به داخل) دندان های قدامی، یا با ترکیبی از هر دو. انتخاب روش درمان تا حدی بر اساس علت بروز دیپ بایت، مقدار رشدی که پیش بینی می شود، ابعاد عمودی، ارتباط دندان ها و ساختار بافت های نرم پیرامون دندان ها، و موقعیت مطلوب پلان اکلوزال است.
دیپ بایت و درمان آن
ملاحظات رشد
این به صورت گسترده پذیرفته شده است که اصلاح دیپ بایت در بیمارانی که سن کمتری دارند و در حال رشد هستند، هم راحت تر است هم نتایج با ثبات تری خواهد داشت، نسبت به زمانی که برای افرادی امتحان می شود که رشد چندانی از آنها باقی نمانده است. از آنجا که به نظر می رسد رشد فضای عمودی بین ماگزیلا و مندیبل را افزایش دهد، احتمالاً برای درمان چنین بیمارانی در دوره رشد فعال مندیبل مفید است. در طول دوره رشد، بیرون آمدن دندان ها می تواند در بخش های خلفی دهان تخمین زده شود و در بخش های قدامی جلوی آن گرفته شود، زیرا رشد کندیلی اجازه می دهد رشد دنتو آلوئولار انجام شود. با این حال، در افراد بزرگسال، چنین حرکتی با مداخله اکلوژن خلفی مواجه می شود، مخصوصاً در بیمارانی که الگوی اسکلتی رشد عمودی یا هایپودایورجنت Hyperdivergent (بسیار واگرا) دارند.
ثبات چنین جابجایی های دندان، اگر انجام شوند، به شدت پرسش برانگیز است، زیرا منجر به بروز تغییراتی در فیزیولوژی ماهیچه ها، و به همین دلیل، منجر به افزایش احتمال ریلپس (بازگشت به وضعیت قبل از آغاز درمان) می شود. در چنین مال اکلوژن هایی و مال اکلوژن های دیگر، که در آنها تحریک رشد دیگر ممکن نیست، ابزارهای ثابت یا متحرک مکانیکی برای حصول بهترین نتایج درمان لازم هستند. در برخی بیماران ممکن است یک فرایند جراحی نیاز باشد. به عنوان مثال، در بیمارانی که قسمت ماگزیلای آنها از نظر افقی خیلی بزرگ است، استئومی (برش استخوان) Le Fort I همراه با به هم فشردن ماگزیلا لازم است تا حداکثر زیبایی دنتو فاسیال (دندان و صورت) حاصل شود.
دیپ بایت و درمان آن
بررسی ابعاد عمودی
اصلاح دیپ بایت با اصلاح رشد دندان های مولر و پرمولر یکی از درمان های منتخب اکثر ارتودنتیست ها است، در حالی که ارتودنتیست های دیگر، اینتروژن (فرو بردن داخل حفره) دندان های پیشین را برای درمان اکثر بیماران خود ترجیح می دهند. به جای دنبال کردن اطلاعات بر اساس گفته های افراد، مهم است که تأثیر مکانیزم های اینتروسیو (فرو برنده) و اکستروسیو (بیرون آورنده) روی ارتفاع عمودی صورت بیمار با دقت مد نظر قرار گیرد، زیرا این می تواند در عوض روی ارتباط قدامی- خلفی ماگزیلا و مندیبل تأثیر بگذارد.
به طور کلی، بیرون آمدن دندان ها نباید به فضای بین اکلوزال تخطی کند، که به عنوان فضای بین اکلوزال یا سطوح اینسیزال دندان های ماگزیلا یا مندیبل تعریف می شود، زمانی که مندیبل از نظر فیزیولوژیکال در حالت استراحت قرار دارد. میانگین بین ۲ و ۴ میلی متر است. وقتی فضای آزادی بزرگتر از حد طبیعی وجود دارد، فرصت های بزرگتر برای اصلاح با هدایت رشد عمودی آلوئولار وجود دارد. به عنوان مثال، در بیمارانی که مال اکلوژن کلاس ۲، گروه ۲ دارند، و الگوی صورت آنها hypodivergent است، لب های زائد، و زاویه پلان مندیبل صاف است، با افزایش ارتفاع قسمت پایین صورت یا برآمدگی صورت، دیپ بایت می تواند اصلاح شود و زیبایی بهبود پیدا کند. با این حال، در اکثر مال اکلوژن های کلاس ۲ دیگر، همیشه افزایش ابعادعمودی مطلوب نیست، زیرا با انجام این کار اختلاف و ناهماهنگی نقطه A- نقطه B تشدید خواهد شد و بزرگ بودن غیر عادی ارتفاع پایین صورت افزایش پیدا خواهد کرد.
دیپ بایت و درمان آن
ارزیابی بافت نرم
در عصر حاظر، “ارتباط بافت های نرم” ابزار تشخیص مهمی را برای اصلاح دیپ بایت تشکیل می دهد. ارتودنتیست ها همیشه باید وضعیت دندان های پیشین ماگزیلا را نسبت به موقعیت لب مد نظر قرار بدهد تا مشخص نماید آیا دندان های پیشین ماگزیلا را نسبت به لب بالا نگه دارد، درون حفره فرو ببرد، یا از حفره خارج سازد. با افزایش تأکید روی زیبایی لبخند و طرح لبخند، در تشخیص مال اکلوژن ها و برنامه ریزی برای طرح درمان مناسب برای اصلاح آنها، استفاده از تجزیه و تحلیل دینامیک لبخند نسبت به عکس های استاتیک در اولویت است.
طی معاینات اولیه، قابل مشاهده بودن دندان های پیشین در سه موقعیت بالینی مختلف باید مد نظر قرار بگیرد: در وضعیت استراحت لب ها، هنگام لبخند زدن، و در طول حرف زدن. در وضعیت استراحت لب ها، مشاهده ۲ تا ۴ میلی متر از دندان های پیشین، شامل لبه های اینسیزال، قابل قبول تلقی می شود. هنگام لبخند زدن، به طور میانیگن باید حدود دو سوم دندان های پیشین فک بالا قابل مشاهده باشد. در زیباترین لبخندهای مردان لب بالا نباید آنقدر بالا برود که حتی ذره ای از لثه ها قابل مشاهده باشد، با این حال، در زنان مشاهده ۱ تا ۲ میلی متر از لثه معیار زیبایی محسوب می شود.
اگر این شرایط وجود داشته باشد، و دیپ بایت هنوز وجود دارد، طرح درمان باید روی اکستروژن دندان های خلفی (اگر عناصر عمودی اجازه می دهند) یا اینتروژن دندان های جلوی فک پایین متمرکز باشد. در مقایسه، در یک پلان اکلوزال غیر ایده آل مقدار زیادی از لثه ها مشاهده می شود، که به همین دلیل است که نیاز به اینتروژن انتخابی دندان های پیشین فک بالا دارد. قابل مشاهده بودن دندان های پیشین در طول حرف زدن ممکن است اطلاعات بیشتری ارائه بدهد، زیرا ماهیچه های متفاوتی در صورت درگیر هستند. عامل مهم دیگری که باید مد نظر قرار بگیرد، “شکاف بین لبی” است.
در بیمارانی که شکاف بین لبی آنها بزرگ است، انجام مکانیزم بیرون آورنده دندان های خلفی مطلوب نیست، زیرا این کار با افزایش شکاف بین لبی، بیشتر می تواند موجب بدتر شدن زیبایی بیمار شود. در حقیقت، افزایش شکاف بین لب ها ممکن است منجر به بروز مشکلات دیگری شود، از جمله ناتوانی در بستن لب ها بدون فشار و مشکلات عملکردی همراه با آن. در افردی که لب های بالا و پایین آنها بزرگ هستند و هیچ شکافی بین دندان های بالا و پایین آنها وجود ندارد، اما دیپ بایت آنها قابل تشخیص است، خارج کردن دندان های خلفی از حفره می تواند مطلوب باشد.
دیپ بایت و درمان آن
درمان دیپ بایت
مکانیزم درمان برای اصلاح دیپ بایت به تعداد به علل بروز آن و طرح درمان همراه با آن بستگی دارد. همانطور که پیش از این اشاره شد، سه روش درمان برای دیپ بایت وجود دارد: بیرون آوردن دندان های بالا و پایین عقب دهان از داخل حفره، یا ترکیبی از هر دو.
