نوشته‌ها

فِرِنِکتومی چیست و چرا انجام آن ضروری است؟

فرنکتومی به فرایند جراحی گفته می شود که برای برداشت بافتی در دهان تحت عنوان فرنوم انجام می شود. فرنوم بافتی است که از طریق یک اتصال ماهیچه ای، دو بافت را به یکدیگر متصل می کند. در دهان دو فرنوم وجود دارد که در اکثر افراد عملکرد کاملاً طبیعی دارند. این دو فرنوم عبارتند از:

فرنوم لبی که لثه فک بالا را به لب بالا متصل می کند، درست از قسمت بالای دو دندان وسط جلوی فک بالا آغاز می شود و تا بالای لب بالا امتداد دارد؛ و فرنوم زبانی که زبان را به کف دهان متصل می کند. در صورتی که عملکرد طبیعی این دو فرنوم با مشکل مواجه شود، بایستی به فکر فرنکتومی، یا همان جراحی فرنوم بود.

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

فرنکتومی فرنوم زبانی

همانطور که گفته شد، فرنوم زبانی، زبان را به کف دهان متصل می کند، عارضه ای که تحت عنوان انکیلوگلوسیا Ankyloglosia یا محدودیت حرکتی زبان نیز نامیده می شود. در برخی موارد این فرنوم تا نوک زبان امتداد می یابد، که موجب ایجاد “گره زبانی” می شود. فرنوم زبانی که محدود کننده و مشکل آفرین است، معمولاً باید در دوران نوزادی و  کودکی درمان شود. غالباً، کودکان قادرند خود را با فرنوم زبانی برجسته خود تطبیق دهند و به صورت عادی حرف بزنند و غذا بخورند. اما در صورت امتداد آن تا نوک زبان، این عملکردهای زبان (کمک به حرف زدن و خوردن غذا) با مشکل مواجه خواهند شد و بایستی جراحی فرنکتومی انجام شود زیرا تنها گزینه ای است که می تواند عملکرد طبیعی زبان را به آن بازگرداند.

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

فرنکتومی فرنوم لب بالا

این فرنوم قادر است لثه ها را از قسمت بالای وسط دو دندان جلوی فک بالا به لب بالا متصل کند. با بلند کردن لب بالای خود، و مشاهده زیر آن، به راحتی قادر به دیدن این فرنوم خواهید بود. از جمله مشکلاتی که در نتیجه عدم جراحی این نوع فرنوم ممکن است فرد با آن مواجه شود عبارتند از اتصال فرنوم به لثه های کنار دندان ها. در نتیجه لثه ها از روی دندان ها کنار خواهند رفت و دندان ها بدون پوشش باقی خواهند ماند. از سوی دیگر، اگر قرار باشد روزی روی لثه ها پروتز مصنوعی قرار گیرد، این فرنوم مانع قرار گیری درست آن روی لثه ها خواهد شد.

در صورت برجسته بودن این فرنوم، بین دو دندان جلوی فک بالا نیز فاصله بوجود خواهد آمد. این شرایط می تواند برای فرد یا حتی والدین او ناراحت کننده باشد. در صورتی که این فرنوم درد ایجاد نکند نیاز نیست فوراً درمان شود. بهتر است درمان این فرنوم تا پس از رشد کامل دندان های دائم به تعویق بیفتد. در اکثر موارد، زمانی که دندان های دائم جایگزین دندان های شیری می شوند، این فاصله بصورت خود به خود بسته می شود. در صورتی که این فاصله بصورت طبیعی بسته نشود، با کمک براکت های ارتودنسی می توان آن را از بین برد.

در صورتی که فرنوم باعث شود دندان ها مجدداً از یکدیگر فاصله بگیرند، پس از بستن مجدد فاصله با کمک براکت های ارتودنسی، فرنکتومی فرنوم لب بالا ضروری خواهد بود. معمولاً تا زمانی که فاصله بین دندان ها از بین نرود فرنکتومی انجام نمی شود، زیرا تشکیل بافت اسکار (جای بخیه) در نتیجه برداشتن فرنوم موجب می شود بستن فاصله بین دندان ها غیر ممکن باشد.

فواید فرنکتومی

بیمارانی که جراحی فرنکتومی داشته اند، بهبود کیفیت زندگی را تجربه کرده اند. در اینجا به برخی فواید فرنکتومی اشاره خواهیم کرد:

فرنکتومی لب بالا:

  • بهبود عملکرد بایت
  • کاهش ناراحتی های دهانی
  • بهبود ظاهر با از بین بردن فاصله بین دندان ها
  • افزایش اعتماد به نفس در نتیجه بهبود ظاهر

فرنکتومی زبانی:

  • بهبود گفتار با بهبود عملکرد زبان
  • بهبود ارتباطات در نتیجه بهبود گفتار
  • بهبود اشتها، زیرا با عدم عملکرد درست زبان، فرد قادر به درست جویدن غذا نخواهد بود.

تمریناتی که پس از فرنکتومی باید برای کودک انجام داد

پس از انجام جراحی فرنکتومی تا هفته سوم روزی ۶ مرتبه باید هر قسمت را اندکی بکشید و ماساژ دهید.

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

کشش و ماساژ لب بالا

  1. با دست تمیز لب بالا را بگیرید و آن را به سمت بینی بالا و پایین بیاورید.
  2. لب را بیشتر از ۳ ثانیه در وضعیتی که در تصویر نشان داده شده است نگه ندارید.
  3. از نوک انگشت اشاره خود برای ماساژ دادن تیغه لثه استفاده کنید، درست مانند مسواک زدن. بسیار آرام عمل کنید و مطمئن شوید که قسمت تا شده بالای لب را نیز ماساژ می دهید. پنج مرتبه از طرفین و بالا و پایین ماساژ دهید. این گام نباید بیشتر از ۵ ثانیه طول بکشد.

 

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

کشش و ماساژ زبان

  1. با دست های تمیز، دو انگشت اشاره خود را دو طرف گوشه های لوزی قرار دهید.
  2. اجازه دهید انگشتانتان به داخل کف دهان فرو روند و آنها را به یکدیگر نزدیک کنید.
  3. استفاده از دیگر انگشتان نیز می تواند برای پایین نگه داشتن چانه و باز نگه داشتن دهان کمک کننده باشد.
  4. از هر دو انگشت اشاره برای ۵ مرتبه بالا و پایین بردن زبان استفاده کنید. اگر این کار را درست انجام دهید، با بالا آمدن زبان، لوزی تا شده باز خواهد شد.
  5. به آرامی و با فشار متوسط، حدود ۵ مرتبه داخل لوزی را به طرفین و بالا و پایین ماساژ دهید.

نکات کلی

فرنکتومی معمولاً در مواردی پیشنهاد می شود که فرنوم بوضوح موجب بروز درد و یا مانع عملکرد طبیعی شود. فرنکتومی زبان معمولاً زمانی انجام می شود که کودک در گفتار، بلع یا غذا خوردن مشکل داشته باشد. فرنکتومی لب بالا تنها زمانی در دوران کودکی و زمانی که دندان شیری در دهان وجود دارد انجام می شود که کودک در نتیجه وجود این فرنوم درد داشته باشد. در صورتی که فرنوم لبی تنها منجر به ایجاد فاصله بین دندان های جلو شود، فرنکتومی زمانی انجام می شود که فاصله بین دندان ها با کمک براکت های ارتودنسی کاملاً بسته شده باشد. اگر این نوع فرنکتومی قبل از کامل بسته شدن فاصله بین دندان ها انجام شود، اسکاری که در نتیجه جای بخیه بوجود می آید موجب خواهد شد بسته شدن فاصله غیر ممکن شود و فرد مجبور خواهد بود برای همیشه فاصله بین دندان ها را تحمل کند.

دیاستم چیست؟

دیاستم (شکاف یا فاصله‌ی بین دندانی) عبارت است از فاصله‌ی بین دندان‌های فرد. میزان فاصله‌ی عادی بین دندان‌ها معمولا ۳ میلی‌متر در فک پایین و ۴ میلی‌متر در فک بالا است. معمولا وجود فاصله بیش از این اندازه، مخصوصا بین دو دندان جلو توجه زیادی به خود جلب می‌کند. این شرایط اغلب در کودکان مشاهده می‌شود و باید از طریق درمان مناسب به سرعت برطرف شود. متاسفانه، در افراد بزرگسال، این شرایط ممکن است تداوم یابد و به درمان ارتودنتیک نیاز داشته باشد.

علل بروز شکاف بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

عدم تناسب بین اندازه‌‌ی دندان‌ها و اندازه‌ی استخوان فک

تفاوت غیر عادی و ناهنجار بین اندازه‌ی دندان‌ها و اندازه‌ی استخوان فک یکی از شایع‌ترین علل ایجاد شکاف یا فاصله‌ی بین دندان‌ها است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که استخوان فک بسیار بزرگ است در حالی که اندازه‌ی دندان‌ها طبیعی است، یا اینکه اندازه‌ی فک طبیعی و اندازه‌ی دندان‌ها کوچک است.

امتداد فرنوم لبی و اختلال در ساختار فک بالا

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

امتداد فرنوم لبی فک بالا یکی دیگر از عللی است که در بسیاری مطالعات به عنوان منشاء فاصله‌ی بین دندان‌ها یا دیاستم شناخته شده است. فرنوم به بافت نرم یا گوشت لثه‌ی اضافی گفته می‌شود که لب را به حاشیه‌ی لثه متصل می‌کند. البته، ممکن است این پدیده وجود نداشته باشد، در حالی که دندان‌های وسط جلوی قوس دندانی با فاصله از یکدیگر رشد کرده باشند.

از دست رفتن یا افتادن دندان‌ها

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

یکی دیگر از علل اصلی این مشکل دندانی، از دست رفتن یا افتادن دندان است. این اتفاق باعث ایجاد فاصله بین دندان‌ها خواهد شد و اتفاق بدتر جابجایی دندان‌ها به سمت این فضای خالی است.

بیماری پریودنتیت

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

 

پریودنتیت به مرحله‌ی پیشرفته‌ی بیماری لثه گفته می‌شود، که نتیجه‌ی تحلیل استخوان است و منجر به التهاب بافت لثه شده است. این اتفاق بعلاوه ممکن است منجر به تخریب استخوان پیرامون آن و در نتیجه لق شدن دندانی شود که تحت تاثیر بیماری قرار گرفته است. حرکت و جابجایی دندان منجر به شکاف یا فاصله‌ی بین دندان‌ها خواهد شد و در صورتی که تحت درمان مناسب قرار نگیرد، احتمالا به مرور زمان بدتر هم خواهد شد.

عادات بد دهانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

 

عادات دهانی از قبیل مکیدن شست یا انگشت، یا فشار زبان به دندان‌ها ممکن است منجر به ایجاد شکاف بین دندان‌ها شود. مکیدن انگشت ممکن است باعث جلو آمدن دندان‌ها و ایجاد فاصله بین آنها شود. برخی افراد نیز حین قورت دادن غذا زبان خود را به پشت دندان‌ها فشار می‌دهند که می‌تواند بروز فاصله بین دندان‌ها را در پی داشته باشد.

وراثت یا ژنتیک

یکی از اجتناب ناپذیرترین علل دیاستم، وراثت است. زیرا اندازه‌ی دندان‌ها تحت کنترل عوامل ژنتیکی است. این فرضیه مورد تایید مطالعاتی است که نشان می‌دهند هایپودونشیا (پر دندانی یا تعداد دندان‌های بیشتر از تعداد معمول) و میکرودونشیا (اندازه‌ی کوچک دندان‌ها) منشاء ژنتیکی دارند.

درمان‌های فاصله‌ی بین دندانی

بسیاری از بیماران تمایل دارند فاصله‌ی بین دندان‌ها را اصلاح نمایند نه به این دلیل که روی سلامت آنها تاثیر سوء داشته است، بلکه به خاطر دلایل زیبایی اقدام به این کار می‌کنند. امروزه شاخه‌ی ارتودنسی درمان‌های متعددی برای بستن فاصله‌ی بین دندان‌ها ارائه نموده است که عبارتند از:

بریس‌های فلزی یا الاینرهای شفاف مانند اینویزیلاین

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

 

این روش درمان که عبارت است از استفاده از بریس‌های فلزی یا اینویزیلاین، برای بستن فواصل زیاد بین دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. امروزه افراد بسیار زیادی از اینویزیلاین‌ها بهره‌مند می‌شوند زیرا قابل دیدن نیستند و فرد مجبور نیست درگیر مشکلات استفاده از بریس‌های فلزی شود. این بریس‌های شفاف متحرک هستند، در نتیجه غذا خوردن، مسواک زدن، یا نخ دندان کشیدن دندان‌ها را ساده می‌کنند.

استفاده از ونیرهای پرسلاین

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

این روش درمان اساسا عبارت است از استفاده از ونیرها، یک لایه ماده‌ی نازک که بصورت ویژه برای پر کردن فواصل بین دندان‌ها ساخته شده است. این درمان برای اصلاح فواصل اندک بین دندان‌ها عالی است.

باندینگ دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

این درمان یکی از جذاب‌ترین روش‌های اصلاح فاصله‌ی بین دندان‌ها است. طی این فرایند از ماده‌ای همرنگ دندان برای بستن فاصله‌ی بین دندان‌ها استفاده می‌شود. این ماده به گونه‌ای ساخته شده است که هم رنگ دندان‌ها است و به شکلی دور دندان قالب گیری می‌شود که فاصله‌ی بین آنها را پوشش می‌دهد.

روش جراحی برای برداشتن فرنوم لبی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

دیاستم یا فاصله‌ی بین دندانی

 

در صورتی که شکاف بین دندان‌ها در نتیجه‌ی بزرگی فرنوم لبی ایجاد شده باشد، پیش از کار گذاشتن بریس‌ها، دندانپزشک یک جراحی جزئی برای برداشتن فرنوم انجام خواهد داد زیرا ممکن است پس از برداشتن بریس‌ها، دندان‌ها مجددا به جای خود بازگردند. فرایند جراحی که به این منظور انجام می‌شود تحت عنوان فرنکتومی شناخته می‌شود.

پیشگیری از ایجاد فاصله بین دندان‌ها

در صورتی که علت بروز فاصله بین دندان‌ها شرایط رشد فیزیولوژیک دندان‌ها باشد، متاسفانه راهی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. با این حال، در صورتی که به صورت خود به خود بین دندان‌ها فاصله ایجاد شود، با استفاده از بریس‌ها می‌توان از جابجایی بیشتر آنها جلوگیری نمود.

از سوی دیگر، کارهای روزمره‌ای که برای مراقبت از دندان‌ها انجام می‌دهید، مانند کشیدن نخ دندان و مسواک زدن منظم، بهترین راه برای پیشگیری از این شرایط هستند. رعایت بهداشت دهان و دندان از جمله اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از بروز دیاستم است. پوسیدگی دندان و بیماری لثه از جمله عوامل اصلی هستند که منجر به بروز شکاف بین دندان‌ها می‌شوند، که بیمار با مراقبت‌های پیشگیرانه‌ی می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری نماید.

نتیجه گیری

در صورتی که بین دندان‌های خود فاصله یا شکاف دارید، نکات مهمی هستند که باید در خصوص دیاستم بدانید. برای انتخاب درمان صحیح و مناسب یا اقدامات پیشگیرانه، پی بردن به علت اصلی آن ضروری است.

داشتن دندان‌های سالم و زیبا یکی از ویژگی‌هایی است که موجب بالا رفتن اعتماد به نفس همه‌ی افراد خواهد شد. بنابراین پیش از آنکه خیلی دیر شود، به بهداشت و زیبایی ظاهری دهان و دندان خود رسیدگی نمایید.