کاربرد لیزر در دندانپزشکی

لیزر مخفف “Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation” و معادل “تقویت نور بوسیله تحریک انتشار امواج” می باشد. به طور کلی لیزر از سه بخش اصلی تشکیل شده است: منبع انرژی، عامل میانجی فعال، و دو یا چند آینه که نقش تشدید کننده را ایفا می کنند.

انواع مختلف لیزرهای دندانپزشکی وجود دارند که در حال حاضر می توانند به شکل مؤثری برای بافت های نرم و سخت، در زمینه درمان ارتودنسی مورد استفاده قرار گیرند برای حصول نتایج مطلوب در بافت هدف، داشتن دانش لازم در خصوص ویژگی های لیزر مانند قدرت، طول موج، و زمان آن از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. درمان با لیزر اغلب مفید است زیرا با استفاده از آن طی درمان می توان از خونریزی پرهیز کرد، می تواند بدون درد باشد، غیر تهاجمی و نسبتاً پر سرعت است. تنها نقطه ضعف آن هزینه بالای آن است. مهم است که برای پیشگیری از آسیب های ممکن به بافت ها طی استفاده از لیزر دندانپزشکی، احتیاط های لازم صورت گیرد.

کاربرد لیزر در ارتودنسی

کاربرد لیزر در ارتودنسی

 

انواع لیزرهای دندانپزشکی

اصلی ترین لیزرهایی که امروزه در دندانپزشکی کاربرد دارند عبارتند از: آرگونargon، کربن دی اکسید (CO۲)، دایود diode، نئودیمیوم neodymium، اربیوم erbium، و نئودیمیوم یاگ Nd:YAG.

کاربردهای لیزر در درمان های ارتودنسی

در این مقاله قصد داریم به کاربردهای این درمان نوین در ارتودنسی بپردازیم. در درمان های ارتودنسی لیزر استفاده های زیادی دارد، از جمله، تسریع جابجایی دندان ها، تغییر شکل استخوان، اِچ کردن مینای دندان قبل از باندینگ براکت های ارتودنسی، کاهش درد پس از وارد آمدن فشار ارتودنسی، پیشگیری از دمینرالیزیشن مینای دندان. کاربردهای آن در جراحی بافت نرم مانند فِرِنِکتومی کانتور لثه و افزایش طول تاج دندان نیز ممکن شده اند.

کاهش درد فشار ناشی از ابزار ارتودنسی

همه می دانند با قرار گرفتن ابزار ارتودنسی روی دندان ها، بیمار به مدت ۲-۴ روز درد احساس خواهد کرد. استفاده از لیزر سطح پایین Low-level laser therapy (LLLT) طی درمان ارتودنسی توصیه می شود، زیرا در آن مقدار انرژی خروجی آنقدر اندک است که مانع بالا رفتن دما ۳۶.۵°C در بافت هدف می شود و برای بیماران ارتودنسی می تواند به عنوان نوعی داروی بی درد راحت استفاده شود. علاوه بر این، این درمان دارای تأثیرات غیر حرارتی و تحریک کنندگی بافت های بدن است.

تأثیر روی بازسازی استخوان ها

مطالعاتی که روی تأثیر لیزر روی استخوان ها انجام شده اند نشان می دهند LLLT می تواند موجب تکثیر فیبروبلاست ها و بهبود کیفیت بافت های استخوانی شود. پرتوهای لیزر در شکل گیری استخوان می توانند دو نقش اساسی داشته باشند. اول موجب تکثیر سلول ها می شوند، مخصوصاً سلول های داخل استئوبلاست ها که گرهک یا ندول nodule تولید می کنند. دوم ایجاد تمایز بین سلول ها، مخصوصاً در اجزائی که ویژگی های سلول ها را تعریف می کنند، و منجر به افزایش تعداد سلول های استئوبلاستی می شوند که تمایز ایجاد می کنند و موجب افزایش شکل گیری استخوان می شوند.

کاربرد لیزر در ارتودنسی

کاربرد لیزر در ارتودنسی

اِچ کردن مینای دندان طی فرایند باندینگ

پس از تاباندن پرتوهای لیزر، تغییرات فیزیکی مانند ذوب شدن و تبلور مجدد (recrystallization) در مینای دندان اتفاق می افتد، که موجب شکل گیری منفذهای بی شمار و حباب مانند در مینای دندان می شوند. این فرایند شبیه الگوی نوع ۳ است که با استفاده از اسید ارتوفسفریک بوجود می آید. به همین دلیل، استفاده از پرتوهای لیزر راهی ساده برای اِچ کردن (متخلخل کردن) سطح مینای دندان قبل از چسباندن براکت ها به دندان ها، و جایگزینی برای اِچ کردن سنتی با اسید است. علاوه بر این، اِچ کردن مینا و عاج دندان با لیزر موجب بوجود آمدن سطوح ترک دار و نامسطح، و باز شدن توبول های عاج دندان می شود، که برای ایجاد چسبندگی فوق العاده هستند.

کاهش دکلسیفیه شدن مینای دندان

امروزه، به نظر می رسد اِچ کردن با اسید فسفریک بهترین روش برای آماده سازی مینای دندان برای باندینگ اتصالات ارتودنسی باشد. پس از باندینگ، به علت افزایش تجمع پلاک اطراف اتصالات، مینای دندان در برابر پوسیدگی ها آسیب پذیرتر می شود. این مشکل اغلب منجر به دکلسیفیکاسیون مینای دندان ها یا تشکیل ضایعات سفید رنگی می شود که برای بیماری که تحت درمان ارتودنسی است مشکلی جدی است. بر اساس تحقیقات، مینای دندانی که روی آن لیزر تابانده شده است در برابر اسید مقاوم می شود. تعدادی از مطالعات حاکی از این هستند که لیزر آرگون با تغییر ساختار کریستال های مینای دندان می تواند برای پیشگیری از دکلسیفیکاسیون مینای دندان استفاده شود.

کاربرد لیزر در ارتودنسی

کاربرد لیزر در ارتودنسی

برداشتن براکت های سرامیکی

ارتودنتیست ها غالباً در طول فرایند برداشتن براکت های سرامیکی از روی دندان ها، با ترک و شکستگی مینای دندان مواجه می شوند. با استفاده از پرتوهای لیزر، ماده چسبنده رزین نرم تر می شود و اجازه می دهد نیروی نور در طول فرایند دیباندینگ تابانده شود. لیزر Nd:YAG در طول فرایند برداشتن براکت های سرامیکی مونوکریستالین و پلی کریستالین مؤثرتر است، هر چند این تأثیر روی نمونه پلی کریستالین بیشتر است.

کاربرد لیزر برای بافت نرم طی درمان ارتودنسی

لیزرهای دندانپزشکی قادرند برش های بافت نرم را با راحتی و درستی بیشتری ایجاد نمایند. آنها کمترین آسیب را به بافت نرم می رسانند، خونریزی را کنترل خواهند کرد و درد پس از جراحی را کاهش می دهند. کاربردهای لیزر بافت نرم برای درمان ارتودنسی عبارتند از کانتور مجدد لثه، اکسپوز دندان های نیمه نهفته یا نهفته (برداشتن بافت از روی دندان)، بریدن بافت ملتهب و هیپرتورفی شده (برزگ شده)، انواع فِرِنِکتومی ها، بافت های مختلف، و درمان ضایعات آفتی. از لیزر بافت نرم می توان برای کانتور زیبایی لثه در چارچوب لبخند استفاده کرد و قبل از قرار گرفتن براکت ها روی دندان ها نسبت دندان به لثه را اصلاح نمود. علاوه بر این، برای افزایش طول تاج دندان، درمان تقارن ارتفاع تاج دندان، یا کانتور لثه و حاشیه های بین دندانی را انجام داد. لیزرهای Nd:YAG اصولاً برای کاربردهای بافت نرمی مانند فِرِنِکتومی، پاپیلکتومی و برش لثه استفاده می شوند.

آیا شما هم یکی از طرفداران ورزش های پر جست و خیز هستید؟ فوتبال آمریکایی، فوتبال، بیس بال، و حتی انواع رقص ها؛ با آغاز فصل گرما گزینه های بی شماری برای سرگرمی و تحرک کودکان، نوجوانان، و افراد بزرگسال وجود دارند. اگر شما نیز مانند بسیاری افراد دیگر سن بالایی دارید ممکن است در زمینه ورزش های سازمان یافته آنقدر فعال نباشید، اما شاید نتوانید انجام برخی از آنها مانند دوچرخه سواری کوهستان و فریزبی را کنار بگذارید. با آمدن بهار و تابستان همه ما به بیرون رفتن و فعال بودن علاقه مند می شویم.

در این ایام، پرسشی که همواره برای والدین پیش می آید و آن را با ارتودنتیست ها مطرح می کنند این است که : “آیا فرزند من با وجود بریس هایی که روی دندان های خود دارد می تواند بدون هیچ خطری ورزش کند؟” این پرسش برای کودکان بسیار مهم است اما برای افراد بزرگسالی که از بریس ها استفاده می کنند نیز صدق می کند. روی هم رفته، حین انجام فعالیت هایی مانند دوچرخه سواری کوهستان و فریزبی (نوعی وسیله بازی به شکل بشقاب) خطرات احتمالی زیادی دندان ها را، مخصوصاً وقتی براکت ها روی آنها هستند، تهدید می کند. پاسخ یک کلمه ای که می توان به این پرسش داد این است که- بله – اگر شما یا فرزندتان از براکت های ارتودنسی استفاده می کنید، می توانید به فعالیت هایی که دوست دارید بپردازید. شاید پرسش بعدی این باشد که، چطور ممکن است؟

چگونه حین ورزش می توان از دندان ها و براکت های ارتودنسی محافظت کرد؟

برای باقی ماندن در مسیر طرح درمان ارتودنسی با براکت های ارتودنسی، محافظت از دهان و دندان حین ورزش و بازی، امری ضروری است. ارتودنتیست ها همیشه بیمارانی دارند که می ترسند استفاده از براکت های ارتودنسی به معنای دست کشیدن از چیزها و کارهای مورد علاقه آنها باشد، یا اینکه برای انتخاب ورزش هایی که می توانند در طول این دوره انجام دهند محدود شوند. برای بیمارانی که تحت درمان ارتودنسی با براکت ها قرار دارند و ورزش می کنند، توصیه می کنیم برای محافظت از دهان خود در برابر حوادث احتمالی، از محافظ دندان های ارتودنتیک استفاده کنند. با استفاده درست از محافظ دندان های ارتودنتیک ، با وجود براکت ها روی دندان ها می توان هر نوع ورزشی را انجام داد. حتی در ورزش هایی که ضد و خورد زیادی ندارند، مانند بیس بال، محافظ دندان ایده خوبی برای مراقبت از لبخندی است که برای اصلاح آن این همه تلاش می کنید.

ورزش و ارتودنسی

ورزش و ارتودنسی

 

محافظ دندان ارتودنسی

محافظ های دندان ارتودنتیک از جنس سیلیکون هستند و مانع برخورد لب ها به دندان هایی می شوند که روی آنها براکت قرار دارد. علاوه بر این، از براکت ها نیز محافظت می کنند و تأثیر هر گونه برخوردی که بتواند به نحوه اتصال براکت ها به دندان ها آسیب برساند را کاهش می دهند. محافظ های دندان ارتودنتیک عموماً بزرگتر از محافظ های غیر ارتودنتیک معمولی هستند زیرا باید فضای کافی برای جای دادن براکت ها در خود داشته باشند. اما نگران نباشید، زیرا بزرگتر بودن محافظ دندان ارتودنتیک به این معنا نیست که ابزار راحتی نیست. بیماران زیادی داشته ایم که معتقد بوده اند محافظ دندان ارتودنتیک آنها واقعاً راحت تر از نمونه قدیمی آن، محافظ دندان سنتی، بوده است.

ورزش و ارتودنسی

ورزش و ارتودنسی

 

محافظ دندان های معمولی

در مقایسه با محافظ های دندان ارتودنتیک، محافظ دندان معمولی از پلاستیک فشرده ساخته شده است و باید با گرمای دهان شما شکل بگیرد. این نوع محافظ های دندان آسیب های جدی به دندان هایی وارد می کنند که روی آنها براکت وجود دارد، در نتیجه نیاز خواهد بود دفعات بیشتری به ارتودنتیست مراجعه کنید، طول درمان شما بیشتر خواهد شد، و یا حتی برخی از این آسیب ها غیر قابل بازگشت خواهند بود. علاوه بر این، بیشتر محافظ های دندان غیر ارتودنتیک به خوبی محافظ های دندان ارتودنتیک روی دندان ها قرار نمی گیرند یا اینکه ممکن است حتی دندان هایی که براکت ها روی آنها قرار دارند داخل آنها جا نشوند.

ورزش و ارتودنسی

ورزش و ارتودنسی

 

محافظ های دندان بویل اند بایت boil-and-bite mouthguards

این نوع محافظ های دندان بسیار جذاب هستند. در واقع سریع ترین و به صرفه ترین راه برای دستیابی به یک محافظ دندان “سفارشی” هستند. با این حال، هرچند محافظ های دندان بویل اند بایت در ابتدا به خوبی روی دندان ها قرار می گیرند اما با جابجا شدن دندان ها، این نوع محافظ ها دیگر متناسب با دندان ها نخواهند بود. به همین دلیل محافظ های دندان ارتودنتیک همواره بهترین گزینه ها هستند. محافظ دندان ارتودنتیک را می توانید از هر فروشگاه لوازم ورزشی تهیه کنید یا اینکه به صورت آنلاین سفارش دهید.

چه اتفاقی می افتد اگر با وجود براکت ها روی دندان ها، به صورت ضربه وارد شود؟

اگر از براکت های ارتودنسی استفاده می کنید و حین بازی یا ورزش به صورت شما ضربه وارد شود، بهتر است هر چه سریعتر با ارتودنتیست خود تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کند آیا نیاز به مراجعه اورژانسی دارید یا خیر. با نشان دادن تصویر زیر، اصلاً قصد ترساندن شما را نداریم، اما اگر از محافظ دندان ارتودنتیک استفاده نکنید چنین اتفاقی برای شما خواهد افتاد: شکستن براکت های ارتودنسی، خونریزی لثه ها، و حتی شکسته شدن دندان ها. اتفاقی که اصلاً خوشایند نخواهد بود.

ورزش و ارتودنسی

ورزش و ارتودنسی

 

به همین دلایل، به شما توصیه می کنیم قبل از آغاز درمان ارتودنسی خود مشورت های لازم با ارتودنتیست را داشته باشید تا برای انجام کارهای لازم و دریافت ابزارهای مهم شما را راهنمایی کند به شکلی که در طول درمان ارتودنسی از ورزش های مورد علاقه خود لذت ببرید

 

هر چند از ورود افراد بزرگسال به درمان های ارتودنسی استقبال شده است، اما درمان آنها ممکن است با چالش های بسیاری مواجه باشد که ربطی به مال اکلوژن آنها ندارد. برخی شرایط هستند که قرار گرفتن تحت درمان ارتودنسی را دشوار و در برخی موارد حتی غیر ممکن می سازند. شرایطی که استخوان های شما را تحت تأثیر قرار می دهند همیشه از جمله این مشکلات هستند، زیرا دندان ها داخل استخوان ها قرار گرفته اند و به آن تکیه داده اند، و وارد آوردن هر گونه فشار به دندان هایی که داخل استخوان ملتهب، تحلیل رفته، یا مشکل دار قرار گرفته اند می تواند به آنها آسیبی وارد کند که تأثیرات منفی آن بیشتر از تأثیرات مثبت آن خواهد بود. در برخی موارد به دندان ها آسیبی غیر قابل بازگشت وارد می شود و منجر به بروز مشکلاتی خواهد شد که تا مدت ها ادامه خواهند داشت. یکی از شرایطی که دریافت براکت های ارتودنسی را دشوار می سازد پوکی استخوان و داروهایی است که برای درمان آن تجویز می شوند. گاهی اوقات این داروها می توانند انجام درمان ارتودنسی را غیر ممکن سازند.

پوکی استخوان و درمان ارتودنسی

پوکی استخوان و درمان ارتودنسی

 

پوکی استخوان و بیس فسفونات

استئوپروزیس (Osteoporosis) یا پوکی استخوان شرایطی است که در آن استخوان ها پر منفذ می شوند و احتمال بروز مشکلات برای دندان ها افزایش خواهد یافت. این نوع استخوان ها می توانند به راحتی شکسته شوند یا به شکل وضعیت پاتولوژیک موجود درآیند، زیرا انعطاف پذیری و استحکام استخوان های سالم را ندارند. مشکل دیگر این است که دارویی مانند بیس فسفونات، که معمولاً برای درمان پوکی استخوان تجویز می شود و مصرف آن در زنان رو به افزایش است، تزریق وریدی آن موجب بروز شرایطی تحت عنوان سندورم استئونکروز (مرگ استخوان) فک ONJ syndrome می شود. این سندورم شرایطی است که در آن قسمت های کوچکی از استخوان فک بالا یا پایین می میرند (از بین می روند).

دندان هایی که در این قسمت های این استخوان ها واقع شده اند، لق می شوند و می تواند موجب افتادن آنها شود، و اگر فشار به آنها وارد شود، می تواند درد شدیدی بوجود آورد، لازم به تذکر نیست که استخوان فک ممکن است تخریب شود. مشکل دیگر این است که اگر شما به هر دلیلی تحت درمان بیس فسفونات می باشید (ممکن است آن را به عنوان داروی درمان سرطان، یا درمان دیگر مشکلات در کنار پوکی استخوان دریافت کنید)، و مجبور به کشیدن دندان، کاشت ایمپلنت، یا هر جراحی دهانی دیگری باشید، ممکن است استخوان فک قادر به بهبود نباشد و نقطه آغاز نکروز استخوان باشد.

همینطور گزارش شده است که استفاده “مداوم” از بیس فسفونات خوراکی منجر به ضایعات داخل دهانی شده است. هر چند بسیاری از این موارد با کشیدن دندان یا تروماهای دندانی همراه بوده اند، به نظر می رسد برخی از ضایعات به صورت خود به خود بروز پیدا کرده باشند.

به همین دلایل، انجام برخی درمان های خاص ارتودنتیک امکان پذیر نخواهد بود. اگر قرار باشد از ایمپلنت به عنوان لنگر یا تکیه گاه ارتودنسی استفاده شود، یا طرح درمان شما نیاز به کشیدن دندان دارد، ممکن است مجبور باشید تا پایان درمان پوکی استخوان خود و زمانی که دیگر به مصرف بیس فسفونات نیاز ندارید دست نگهدارید، تا انجام طرح درمان شما امکان پذیر باشد.

بیس فسفونات ها

بیس فسفونات ها دسته مصنوعی از نمونه های مشابه پیروفسفات ها هستند که از جمله داروهای بسیار قوی برای پیشگیری از تحلیل استخوان می باشندس. آنها شباهت زیادی به کلسیم دارند، و یا داخل استخوان حفظ می شوند، یا از طریق ادرار دفع می شود. از آنجا که روی بیس فسفونات فعل و انفعالات شیمیایی صورت نمی گیرد، غلظت بالای آن برای مدت زمان طولانی داخل استخوان باقی خواهد ماند.

مکانیزم عمل بیس فسفونات ها هنوز تحت آزمایش است، اما برخی فیزیولوژی های آسیب شناسی اساسی قابل درک هستند. بیس فسفونات ها به خاطر میل ترکیبی بخش هایی از پارا کلروفنول خود به هیدروکسی آپاتیت، به استخوان می چسبند و پس از آن توسط استئوکلاست ها خورده می شوند. هضم بیس فسفونات ها توسط استئوکلاست ها، با مقابله با تری فسفات آدنوزین یا اختلال در مسیر آنزیم HMG-CoA، منجر به آپوپتوز (مرگ برنامه ریزی شده سلول ها) می شود. جذب استئوکلاست ها بواسطه استئوبلاست ها نیز مهار می شود.

تأثیر بیس فسفونات ها قابل انکار نیست. برای درمان هایپرکلسمی (hypercalcemia افزایش کلسیم خون) بد خیم، اختلالات ورم استخوان osteitis deformans (بیماری پاژه استخوان)، گسترش بیماری در استخوان (با یا بدون هایپرکلسمی)، و تومور بد خیم چند گانه سلول های مغز استخوان، اساساً به طور وریدی استفاده می شوند، و برای پوکی استخوان تنها به صورت خوراکی استفاده می شود.

پوکی استخوان و درمان ارتودنسی

پوکی استخوان و درمان ارتودنسی

خبر خوب اینکه …

خبر خوب اینکه انجام درمان ارتودنسی در همه موارد محدودیت ندارد. میلیون ها زنی که دوره قبل یا بعد از دوران یائسگی خود را سپری می کنند برای پیشگیری از حوادث اسکلتی مربوط به استئوپوزیس، به تجویز پزشک خود بیس فسفونات را به صورت خوراکی مصرف می کنند. هزاران بیمار نیز بیس فسفونات را به عنوان بخش از رژیم شیمی درمانی خود برای درمان بیماری های بد خیم دریافت می کنند. به همین نسبت هستند افرادی که با وجود این بیماری های خود و مصرف بیس فسفونات قصد دارند از درمان ارتودنسی بهره مند شوند. اگر طرح درمان ارتودنسی نیاز به تکنیک های جراحی یا ایمپلنت های دندانی نداشته باشد، احتمال اینکه بیمار بتواند تحت درمان قرار بگیرد زیاد است. تحت هر شرایطی به خاطر داشته باشید به ارتودنتیست خود یادآور شوید که بیس فسفونات مصرف می کنید. اینها اطلاعات مهمی هستند که به دلایلی که در بالا ذکر شدند، هر ارتودنتیستی باید از آنها آگاه باشد. اگر ارتودنتیست بداند شما بیس فسفونات مصرف می کنید ممکن است نیروی گشتاور یا زاویه براکت ها را تغییر دهد تا برای استخوان فک شما مشکلی پیش نیاید.

در مقاله قبل مشکل عدم تقارن صورت را برای شما شرح دادیم و به علل بروز آن اشاره کردیم و گفتیم برای تشخیص آن از چه ابزارهایی می توان استفاده کرد. در این مقاله قصد داریم از روش های درمان این مشکل برای شما بگوییم.

تصمیم گیری در خصوص مداخله برای درمان دفورمیتی های دنتو فاسیال (بد ریختی در دندان و صورت) به میزان آگاهی بیمار از مشکلات زیبایی خود، میزان دفورمیتی اکلوزال، یا مقدار ناهماهنگی عمودی یا صفحه ساجیتال (خط وسط بدن) بستگی دارد.

درمان عدم تقارن صورت و انحراف فک

درمان عدم تقارن صورت و انحراف فک

 

عدم تقارن صورت

عدم تقارن صورت می تواند عناصر دندانی، اسکلتی، و بافت نرم را شامل شود و ممکن است ترکیبی از درمان ارتودنسی و جراحی ارتوگناتیک نیاز داشته باشد. درمان عدم تقارن صورت در کودکانی که هنوز به بلوغ نرسیده اند اغلب دشوار است و نتایج آن قابل پیش بینی نیستند. تغییراتی که با ابزارهای فانکشنال در رشد ایجاد شده اند، مشکل آفرین بوده اند و در اکثر موارد حتی با استفاده از بایت بلاک (bite-block) نیز به دیگر روش های درمان نیاز بوده است. یک بیمار در حال رشد، که عدم تقارن خفیف و کندیل فانکشنال دارد، باید از درمان ارتودنسی زود هنگام بهره مند شود و قبل از انجام جراحی باید اجازه داد رشد کامل شود.

درمان عدم تقارن صورت و انحراف فک

درمان عدم تقارن صورت و انحراف فک

عدم تقارن دندانی

عدم تقارن واقعی دندانی را می توان با درمان ارتودنسی به تنهایی درمان نمود. برای اصلاح عدم تقارن قوس دندانی، می توان از کشیدن دندان و مکانیک های عدم تقارن بهره برد. برای دندان هایی که به شدت غیر عادی هستند می توان از ترمیم های مصنوعی استفاده کرد. انحرافات فانکشنال متوسط را نیز می توان با تنظیمات اکلوزال اندک درمان نمود. انحرافات شدیدتر ممکن است به درمان ارتودنسی نیاز داشته باشند تا به کمک آن دندان ها صاف شوند تا به عملکرد درست خود برسند.

علاوه بر کارهای جبرانی ارتودنتیکی که قبل از جراحی انجام می شوند، ممکن است برای بیمارانی که عدم تقارن دارند، ارتودنسی جبرانی عرضی نیز لازم باشد. اضافی بودن یک طرفه ماگزیلا (فک بالا) از نمای عمودی اغلب با کجی اکلوزال همراه است. این توضیح می دهد چرا اکثر عدم تقارن ها با یک جراحی فک قابل درمان نیستند.

عدم تقارن های شدید، ترکیبی از درمان ارتودنسی و ارتوگناتیک نیاز دارند. آزمایشات بالینی نشان داده اند که برای عدم تقارن هایی که منشاء متفاوتی دارند اما شکل ظاهری آنها شبیه یکدیگر است، اصلاح مجموعه استخوانی ماگزیلا- مندیبل آنها با جراحی ممکن است تفاوت چندانی نداشته باشد، غیر از آنکه، در طول طراحی درمانی تأکید بیشتری روی نمای روبرو می شود. درمان جراحی درست، با یک تشخیص مناسب و ارزیابی صحیح همه ابعاد صورت آغاز می شود.

برخی بیماران بواسطه درمان ضعیف، مشاهده می کنند پزشک آنها تا پس از جراحی نتوانسته است عدم تقارن را تشخیص دهد. با این حال، اصلاح عدم تقارن صورت با جراحی می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا عدم تقارن ممکن است بافت های نرم و سخت را در ابعاد مختلف درگیر کرده باشد. این مشکل ممکن است ماگزیلا، مندیبل، مفاصل، و دیگر اجزاء اسکلتی دنتو فاسیال یا ترکیبی از آنها را درگیر کرده باشد. درمان مؤثر بافت های سخت است که می تواند تغییرات باور نکردنی ایجاد نماید، زیرا به طور کلی، بافت نرم، استخوان های زیرین را دنبال می نماید. در غیر اینصورت، دفورمیتی هایی که به بافت نرم محدود می شوند معمولاً در طول، یا پس از اصلاح اسکلتی درمان می شوند.

درمان عدم تقارن صورت و انحراف فک

درمان عدم تقارن صورت و انحراف فک

 

یکی دیگر از مشکلات برای طراحی درمان صحیح، در نظر گرفتن جنبه های رشد است. در نتیجه، طراحی و میزان اصلاح با جراحی باید حساب شده و سنجیده باشد، و جراحی دوم نیز ممکن است لازم باشد. هایپرپلازی کندیلی یک طرفه همراه با رشد زیاد، ممکن است تا سن ۲۳ سال ادامه داشته باشد. بیماری رومبرگ ممکن است تا پس از سن ۱۸ سالگی نیز ادامه داشته باشد. بروز عدم تقارن در نتیجه تروما (آسیب) و بیماری آخرین علت است. آسیب های جزئی به مفاصل فکی- گیجگاهی در دوران کودکی می توانند از نظر بالینی مورد توجه قرار نگیرند اما به تدریج با بزرگ شدن، قابل مشاهده خواهند بود.

معمولاً درمان جراحی عدم تقارن صورت به جراحی هر دو فک (Bimaxillary) نیاز دارد، که شامل برداشت استخوان لفورت ۱ (Le Fort I) و برداشت استخوان از دو طرف ساجیتال می شود. بسیاری از جراحان تکنیک جراحی “تک اسپلینت” را ترجیح می دهند. مجموعه ماگزیلا و مندیبل متحرک هستند، اسپلینت اکلوزال نهایی بین فکی اعمال می شود. موقعیت مجموعه ماگزیلا- مندیبل بین جراحی تنظیم می شود تا بهترین نتایج زیبایی حاصل شوند. برای جبران دفورمیتی های بافت نرم ممکن است نیاز باشد در وضعیت ایده آل از پیش تعیین شده تغییر ایجاد شود، مخصوصاً در بیمارانی که همی فاسیال میکروسومیا (hemifacial macrosomia کوچک بودن غیر عادی نیمی از صورت) دارند. پس از جراحی می توان از فیس بو face bow استفاده کرد تا تغییر وضعیت مجموعه ماگزیلا- مندیبل از قسمت خط وسط راحت تر انجام شود.

جراحی ارتوگناتیک را می توان با اقدامات دیگری ترکیب نمود، از جمله روش کانتور استخوان، مثلاً کاهش زاویه مندیبل (فک پایین)، برداشت استخوان حاشیه ای پایین مندیبل، ترمیم پلاستیک چانه، و تقویت استخوان و نیز کانتور بافت نرم از قبیل کاهش توده چربی باکال و ماهیچه های جونده که می توان آنها را همراه جراحی ارتوگناتیک انجام داد. بسته به نیازهای هر بیمار، فرایندهای جزئی مانند تزریق چربی پیوندی، ساکشن چربی (لیپوساکشن) زیر پوستی را نیز می توان به عنوان فرایند ثانویه انجام داد. در صورت لزوم می توان جراحی ارتوگناتیک هر دو فک را با فرایند لیفت صورت و نیز استفاده از یک ابزار تثبیت کننده قابل جذب انجام داد.

 

درمان عدم تقارن صورت و انحراف فک

در مقاله قبل مشکل عدم تقارن صورت را برای شما شرح دادیم و به علل بروز آن اشاره کردیم و گفتیم برای تشخیص آن از چه ابزارهایی می توان استفاده کرد. در این مقاله قصد داریم از روش های درمان این مشکل برای شما بگوییم.

تصمیم گیری در خصوص مداخله برای درمان دفورمیتی های دنتو فاسیال (بد ریختی در دندان و صورت) به میزان آگاهی بیمار از مشکلات زیبایی خود، میزان دفورمیتی اکلوزال، یا مقدار ناهماهنگی عمودی یا صفحه ساجیتال (خط وسط بدن) بستگی دارد.

عدم تقارن صورت

عدم تقارن صورت می تواند عناصر دندانی، اسکلتی، و بافت نرم را شامل شود و ممکن است ترکیبی از درمان ارتودنسی و جراحی ارتوگناتیک نیاز داشته باشد. درمان عدم تقارن صورت در کودکانی که هنوز به بلوغ نرسیده اند اغلب دشوار است و نتایج آن قابل پیش بینی نیستند. تغییراتی که با ابزارهای فانکشنال در رشد ایجاد شده اند، مشکل آفرین بوده اند و در اکثر موارد حتی با استفاده از بایت بلاک (bite-block) نیز به دیگر روش های درمان نیاز بوده است. یک بیمار در حال رشد، که عدم تقارن خفیف و کندیل فانکشنال دارد، باید از درمان ارتودنسی زود هنگام بهره مند شود و قبل از انجام جراحی باید اجازه داد رشد کامل شود.

عدم تقارن دندانی

عدم تقارن واقعی دندانی را می توان با درمان ارتودنسی به تنهایی درمان نمود. برای اصلاح عدم تقارن قوس دندانی، می توان از کشیدن دندان و مکانیک های عدم تقارن بهره برد. برای دندان هایی که به شدت غیر عادی هستند می توان از ترمیم های مصنوعی استفاده کرد. انحرافات فانکشنال متوسط را نیز می توان با تنظیمات اکلوزال اندک درمان نمود. انحرافات شدیدتر ممکن است به درمان ارتودنسی نیاز داشته باشند تا به کمک آن دندان ها صاف شوند تا به عملکرد درست خود برسند.

علاوه بر کارهای جبرانی ارتودنتیکی که قبل از جراحی انجام می شوند، ممکن است برای بیمارانی که عدم تقارن دارند، ارتودنسی جبرانی عرضی نیز لازم باشد. اضافی بودن یک طرفه ماگزیلا (فک بالا) از نمای عمودی اغلب با کجی اکلوزال همراه است. این توضیح می دهد چرا اکثر عدم تقارن ها با یک جراحی فک قابل درمان نیستند.

عدم تقارن های شدید، ترکیبی از درمان ارتودنسی و ارتوگناتیک نیاز دارند. آزمایشات بالینی نشان داده اند که برای عدم تقارن هایی که منشاء متفاوتی دارند اما شکل ظاهری آنها شبیه یکدیگر است، اصلاح مجموعه استخوانی ماگزیلا- مندیبل آنها با جراحی ممکن است تفاوت چندانی نداشته باشد، غیر از آنکه، در طول طراحی درمانی تأکید بیشتری روی نمای روبرو می شود. درمان جراحی درست، با یک تشخیص مناسب و ارزیابی صحیح همه ابعاد صورت آغاز می شود. برخی بیماران بواسطه درمان ضعیف، مشاهده می کنند پزشک آنها تا پس از جراحی نتوانسته است عدم تقارن را تشخیص دهد. با این حال، اصلاح عدم تقارن صورت با جراحی می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا عدم تقارن ممکن است بافت های نرم و سخت را در ابعاد مختلف درگیر کرده باشد.

این مشکل ممکن است ماگزیلا، مندیبل، مفاصل، و دیگر اجزاء اسکلتی دنتو فاسیال یا ترکیبی از آنها را درگیر کرده باشد. درمان مؤثر بافت های سخت است که می تواند تغییرات باور نکردنی ایجاد نماید، زیرا به طور کلی، بافت نرم، استخوان های زیرین را دنبال می نماید. در غیر اینصورت، دفورمیتی هایی که به بافت نرم محدود می شوند معمولاً در طول، یا پس از اصلاح اسکلتی درمان می شوند.

یکی دیگر از مشکلات برای طراحی درمان صحیح، در نظر گرفتن جنبه های رشد است. در نتیجه، طراحی و میزان اصلاح با جراحی باید حساب شده و سنجیده باشد، و جراحی دوم نیز ممکن است لازم باشد. هایپرپلازی کندیلی یک طرفه همراه با رشد زیاد، ممکن است تا سن ۲۳ سال ادامه داشته باشد. بیماری رومبرگ ممکن است تا پس از سن ۱۸ سالگی نیز ادامه داشته باشد. بروز عدم تقارن در نتیجه تروما (آسیب) و بیماری آخرین علت است. آسیب های جزئی به مفاصل فکی- گیجگاهی در دوران کودکی می توانند از نظر بالینی مورد توجه قرار نگیرند اما به تدریج با بزرگ شدن، قابل مشاهده خواهند بود.

معمولاً درمان جراحی عدم تقارن صورت به جراحی هر دو فک (Bimaxillary) نیاز دارد، که شامل برداشت استخوان لفورت ۱ (Le Fort I) و برداشت استخوان از دو طرف ساجیتال می شود. بسیاری از جراحان تکنیک جراحی “تک اسپلینت” را ترجیح می دهند. مجموعه ماگزیلا و مندیبل متحرک هستند، اسپلینت اکلوزال نهایی بین فکی اعمال می شود. موقعیت مجموعه ماگزیلا- مندیبل بین جراحی تنظیم می شود تا بهترین نتایج زیبایی حاصل شوند.

برای جبران دفورمیتی های بافت نرم ممکن است نیاز باشد در وضعیت ایده آل از پیش تعیین شده تغییر ایجاد شود، مخصوصاً در بیمارانی که همی فاسیال میکروسومیا (hemifacial macrosomia کوچک بودن غیر عادی نیمی از صورت) دارند. پس از جراحی می توان از فیس بو face bow استفاده کرد تا تغییر وضعیت مجموعه ماگزیلا- مندیبل از قسمت خط وسط راحت تر انجام شود.

جراحی ارتوگناتیک را می توان با اقدامات دیگری ترکیب نمود، از جمله روش کانتور استخوان، مثلاً کاهش زاویه مندیبل (فک پایین)، برداشت استخوان حاشیه ای پایین مندیبل، ترمیم پلاستیک چانه، و تقویت استخوان و نیز کانتور بافت نرم از قبیل کاهش توده چربی باکال و ماهیچه های جونده که می توان آنها را همراه جراحی ارتوگناتیک انجام داد. بسته به نیازهای هر بیمار، فرایندهای جزئی مانند تزریق چربی پیوندی، ساکشن چربی (لیپوساکشن) زیر پوستی را نیز می توان به عنوان فرایند ثانویه انجام داد. در صورت لزوم می توان جراحی ارتوگناتیک هر دو فک را با فرایند لیفت صورت و نیز استفاده از یک ابزار تثبیت کننده قابل جذب انجام داد.

تقارن کامل اجزاء صورت و اعضاء بدن مفهومی نظری است که به ندرت در موجودات زنده وجود دارد. همانطور که عدم تقارن یا ناقرینگی در بدن انسان بین اعضاء سمت چپ و سمت راست، از نظر اندازه و قدرت عملکرد وجود دارد، عدم تقارن در اجزاء صورت نیز وجود دارد. عدم تقارن در اندازه تاج دندان های سمت راست و چپ فک نیز عادی است، که قابل مشاهده نیست اما با اندازه گیری ابزاری می توان به وجود آن پی برد.

عدم تقارن جزئی در چهره بسیاری افراد مشاهده می شود، حتی افرادی که از نظر ظاهری جذابیت زیادی دارند. در صورتی که این عدم تقارن زیاد و “غیر عادی” باشد منجر به مشکلات عملکردی و زیبایی خواهد شد. عدم تقارن غالباً پایین صورت را بیشتر از بالای آن درگیر می کند. معمولاً قسمت پایین صورت نسبت به قسمت پایین، انحراف بیشتری از خط وسط صورت دارد.

یکی از دلایل آن این است که دوره رشد فک پایین طولانی تر است. در صورت بیمارانی که دفورمیتی دندان و صورت دارند، و در بیمارانی که دفورمیتی اکلوزال کلاس ۳ دارند، عدم تقارن بیشتری مشاهده می شود، به همین دلیل توصیه می شود در این بیماران بیشتر به عدم تقارن توجه شود.

علل عدم تقارن صورت

عدم تقارن صورت می تواند با اکلوژن کلاس ۱ همراه باشد، اما بیشتر در اکلوژن کلاس ۲ و ۳ وجود دارد. در برخی موارد، عدم تقارن می تواند در پی هیپرپلازی (پر سازی یا افزایش حجم بافت یا عضو در نتیجه ایجاد و رشد یاخته های جدید) یا هیپو پلازی (رشد ناکامل یک بافت یا عضو که به اندازه حالت کامل خود نمی رسد) کندیلی (برجستگی مدور سر استخوان)، انکیلوز (جوش خوردن) مفاصل گیجگاهی- آرواره ای، جابجا شدن شکستگی های کندیلی، یا کوچک بودن غیر عادی نیمی از صورت بوجود بیاید.

با این حال، هنوز علت برخی از عدم تقارن های صورت ناشناخته است. به طور خلاصه، علل عدم تقارن صورت را می توان به سه دسته تقسیم کرد: ۱) مادرزادی، که ریشه در قبل از تولد دارد؛ ۲) تکاملی، که در طول دوره رشد بروز می یابد و علت آن ناشناخته است؛ و ۳) اکتسابی، که در نتیجه حادثه یا بیماری بوجود می آید.

عدم تقارن صورت و انحراف فک

عدم تقارن صورت و انحراف فک

 

مهم ترین نوع، غیر قرینگی است که حین رشد بروز می یابد و بدون علت و غیر سندرومی است و معمولاً در افراد انگشت شماری دیده می شود. در این موارد، عدم تقارن حین تولد و در دوران نوزادی مشاهده نمی شود و به تدریج در سنین نوجوانی نمود ظاهری پیدا می کند. معمولاً این افراد سابقه آسیب به صورت یا بیماری که منجر به عدم تقارن شده باشد، وجود ندارد. یکی از منشاء های احتمالی این نوع عدم تقارن، جویدن غذا در یک سمت فک از روی عادت است، که باعث می شود اسکلت یک طرف صورت بیشتر رشد کند. خوابیدن مداوم روی یک سمت صورت می تواند علت دیگر باشد.

عدم تقارن صورت و انحراف فک

عدم تقارن صورت و انحراف فک

 

 

تشخیص عدم تقارن صورت

عدم تقارن صورت را می توان با کمک معاینات بالینی، عکس صورت، سفالوگرافی، و در برخی موارد با توموگرافی کامپیوتری سه بعدی بررسی نمود. طی معاینات بالینی می توان غیر قرینگی را از زوایای مختلف (درز سهمی یا پیکانی جمجمه sagittal، تاجی coronal، و عمودی) مورد بررسی قرار داد. این روش مهمترین ابزار برای بررسی عدم تقارن صورت است.

معاینات بالینی با عدم رضایت بیمار از حالت چهره خود، و ارزیابی سوابق پزشکی وی آغاز می شوند. معاینات بالینی شامل بررسی چشمی کل صورت، معاینه با دست برای یافتن تفاوت ها در بافت های نرم و نقص های استخوانی، مقایسه خط وسط دندان با خط وسط صورت، بررسی تقارن بین زاویه گونیال gonial و خط پایین فک پایین، تعیین میزان لثه ای که از هر سمت قابل مشاهده است، بررسی مال اکلوژن ها، انحراف دندان های قدامی، اپن بایت، حداکثر شکاف بین لبه های دندان های جلو، انحراف فک پایین و مفصل فکی- گیجگاهی می باشند. با این حال، ژست بدن، عادت کردن به نگه داشتن صورت به یک فرم خاص، و مدل مو می توانند موجب پنهان شدن عدم تقارن شوند و طرح درمان را منحرف سازند. اکثراً بیماران به ناهماهنگی افقی بیشتر از ناهماهنگی عمودی توجه می کنند.

در برخی موارد، در کنار معاینات بالینی بایستی از دیگر روش های تشخیصی نیز کمک گرفته شود (از جمله قالب گیری از دندان ها، جابجایی فیس بو (دستگاهی است در دندانپزشکی برای ثبت ارتباطات وضعیتی مرز فکی نسبت به مفاصل فکی- گیجگاهی) و تکنیک های تصویربرداری مختلف) تا از این طریق محل ساختار نامتقارن به درستی تشخیص داده شود.

 در بررسی های رادیوگرافیک، برای شناسایی محل و علت عدم تقارن چهره به جنبه های مختلف می توان دقت کرد. معمولاً نمای کناری یا جنبی تصویر سفالومتری اطلاعات مفید چندانی برای غیر قرینگی صورت ارائه نمی دهد. از سوی دیگر، نمای پانورامیک می تواند مفید باشد. ساختار اسکلتی و دندانی فک های بالا و پایین به راحتی قابل بررسی هستند. وجود ناهنجاری های بزرگ، دندان های اضافه یا از دست رفته (افتاده) را می توان شناسایی نمود.

تصویر سفالومتری خلفی- قدامی، ابزاری ارزشمند برای بررسی ساختار راست و چپ صورت می باشد. زیرا از منبع اشعه ایکس و فیلم رادیوگرافی فاصله برابر دارند. این نما می تواند از روبرو و با دهان باز گرفته شود تا میزان انحراف فانکشنال مشخص شود.

عدم تقارن صورت و انحراف فک

عدم تقارن صورت و انحراف فک

 

علاوه بر این، خط وسط دندان های فک بالا و پایین، و خط وسط اسکلتی باید مقایسه شوند. استریو فتوگرامتری Stereophotogrammetry با استفاده از دو یا چند دوربین برای گرفتن تصاویر سه بعدی صورت با مثلث بندی نیز مفید هستند. با استفاده از این سیستم می توان تقارن بافت نرم صورت را، قبل و بعد از جراحی ارتوگناتیک، به خوبی بررسی نمود.

یکی دیگر از ابزارهای رادیوگرافیک که به بررسی عدم تقارن صورت کمک می کنند توموگرافی کامپیوتری (computed tomography (CT)) است. سی تی اسکن های دو بعدی و سه بعدی می توانند جزئیات دقیق لازم برای تشخیص و درمان درست را ارائه دهند. بعلاوه، تصاویر سی تی اسکن سه بعدی می توانند اطلاعاتی برای ساخت قالب های اسکلتی آکریلیک سه بعدی ارائه دهند تا بررسی ها و طراحی جراحی را ساده تر کنند. سی تی اسکن پرتو مخروطی در بسیاری مراکز دندانپزشکی استفاده می شود.

 

در مقاله بعد برای شما خواهیم گفت این ناهنجاری ها و مشکلات را چگونه می توان درمان کرد…

در مقاله قبل دندان نهفته را معرفی کردیم و از خطرات نهفته ماندن آن گفتیم و اشاره کردیم که در صورت امکان می توان با کمک درمان ارتودنسی آن را در جای درست خود هدایت کرد یا اگر به طور کامل داخل بافت قرار داشته باشد باید پس از جراحی اکسپوز (جراحی برای برداشتن بافت روی دندان نهفته) با کمک ارتودنسی بیرون آورده شود. در انتها اشاره کردیم برای تصمیم گیری در خصوص انجام جراحی اکسپوز و بیرون کشیدن دندان و هدایت آن به محل درست با کمک درمان ارتودنسی، عوامل مختلفی هستند که باید مد نظر قرار گیرند. در این مقاله به ادامه معرفی این عوامل می پردازیم.

درمان دندان نهفته با کمک ارتودنسی

درمان دندان نهفته با کمک ارتودنسی

 

جابجایی دندان نهفته و مشکلات آن

جابجایی دندان های مجاور و ضایعات پاتولوژیک همراه با دندان نهفته می تواند کشیدن دندان نهفته را ضروری کند. با این حال، کیست های رویشی eruption cysts، کیست های دانتی ژور dentigerous cysts، و ضایعات خوش خیم (مانند تومور ادنتوژنیک آدنوماتوئید adenomatoid odontogenic tumor، ضایعات سلولی بزرگ، کیست های آنوریسمی استخوان aneurysmal bone cysts، و غیره) استثناء هستند. در این موارد، این امکان وجود دارد که تنها ضایعه برداشته شود و دندان نهفته نجات یابد.

درمان دندان نهفته با کمک ارتودنسی

درمان دندان نهفته با کمک ارتودنسی

 

جنبه زیبایی و تناسب ظاهری نهفتگی دندان

جنبه های زیبایی و تناسب ظاهری نهفتگی دندان از جمله مسائلی هستند که می توانند روی تصمیم گیری برای اکسپوز یا کشیدن دندان نهفته تأثیر گذار باشند. به عنوان مثال، دندان نیش بسیار استراتژیک است زیرا زمانی که بیمار لبخند می زند دیده می شود؛ بنابراین، ارزش حفظ شدن دارد؛ در حالی که یک دندان نیش بد شکل، کج و کوله، یا به درد نخور، ممکن است ارزش نگه داشتن نداشته باشد، مگر آنکه پس از بیرون آمدن ترمیم و اصلاح شود.

قابلیت و کارآمدی دندان نهفته

دندان نهفته ای که شکل بسیار نازیبایی دارد، ریشه کوتاهی دارد، و بر اساس بررسی ها ناکارآمد تشخیص داده می شود، به احتمال زیاد به جای جراحی اکسپوز و صاف شدن به کمک ارتودنسی، نیاز به کشیدن خواهد داشت.

مدت زمان درمان جراحی، درمان ارتودنسی و هزینه آنها

طول درمان ارتودنسی، جراحی و هزینه ها دیگر موضوعات فرعی هستند که ارتودنتیست پیش از برنامه ریزی برای طرح درمان باید با بیمار یا والدین او راجع به آنها صحبت کند. درمان ارتودنسی برای هدایت دندان نهفته به سمت قوس دندانی و اکلوژن (بسته به سن بیمار، تراکم استخوان، میزان شکل گیری ریشه، انحراف ریشه یا دیلاسریشن (نوعی آنومالی که در آن تاج و ریشه دندان رابطه خطی خود را از دست می دهند مثلاً تاج روی ریشه می چرخد یا منحرف می شود)، عمق و زاویه نهفتگی، میزان فضای موجود در قوس دندانی) معمولاً ۱ تا ۳ سال زمان می برد. هزینه ها مستقیماً با پارامترهایی که ذکر شد رابطه دارند (هر چه مدت زمان بیشتری طول بکشد تا دندان نهفته در جای خود قرار بگیرد، هزینه بیشتری در بر خواهد داشت). از قبل هزینه ها باید برآورد شوند.

درمان دندان نهفته با کمک ارتودنسی

درمان دندان نهفته با کمک ارتودنسی

 

ارزش حفظ دندان نهفته

معمولاً بواسطه عدم هماهنگی طول قوس دندانی و اندازه دندان ها، دندان مولر سوم نهفته باقی می ماند. اغلب، به علت عدم وجود جای کافی در قوس دندانی، وجود پاکت های پریودنتال، مسدود شدن مسیر رشد دندان، مال اکلوژن، پوسیدگی و کرم خوردگی دندان و یا عفونت پری کرونیت (اطراف تاج دندان)، دندان های عقل نیاز به کشیدن دارند. بنابراین، به ندرت برای دندان های مولر سوم جراحی اکسپوز انجام می شود یا با ارتودنسی صاف می شوند؛ با این حال، در صورتی که برای حمایت دندان مصنوعی یا روکش، یک اباتمنت دیستال نیاز باشد، صاف کردن مولر سوم فک پایین نیاز خواهد بود.

دندان های مولر و پرمولر دوم معمولاً کمتر نهفته هستند و درمان تحت تأثیر عواملی همچون اکلوژن، فضای قوس دندانی، پوسیدگی دندان، ارزش استراتژیک دندان و هزینه های آن می باشد. تصمیم گیری برای حفظ دندان یا کشیدن آن، به شرایط هر مورد بستگی دارد. پس از معاینات بالینی، مشاوره، و همکاری با ارتودنتیست تصمیمات گرفته خواهند شد.

دندان های پیشین دائم به ندرت نهفته هستند؛ با این حال، در صورت نهفته شدن آنها، در هر دو فک ارزش حفظ شدن دارند، زیرا به لحاظ زیبایی مهم هستند و با لبخند زدن قابل مشاهده هستند. بعلاوه، نقش مهمی در تعیین خط وسط دندان ها ایفا می کنند که از نظر زیبایی از اهمیت بالایی برخوردار هستند؛ زیرا انحراف خط وسط کاملاً مشخص است و مورد توجه دیگران قرار می گیرد.

درمان دندان نهفته با کمک ارتودنسی

درمان دندان نهفته با کمک ارتودنسی

 

دندان های نیش دائمی فک بالا، در میان دندان هایی که احتمال نهفته بودن آنها وجود دارد، رتبه دوم را دارند. این دندان بلندترین ریشه را دارد و در اکلوژن هایی که دندان نیش آنها در سطحی بالاتر قرار می گیرد مهم است. معمولاً زمانی که فرد لبخند می زند دندان های نیش او قابل مشاهده هستند. بنابراین، از نظر زیبایی حائز اهمیت هستند و هر زمان که امکان داشته باشد، حفظ آنها ارزشمند است.

گزینه های درمانی پیش روی بیمارانی که دندان نیش دائمی آنها نهفته است عبارتند از:

مداخله با  کشیدن دندان: کشیدن دندان نیش شیری برای بهبود رشد دندان نیش دائم زمانی انجام می شود که ریشه به طور کامل شکل نگرفته باشد و برای رشد فضای کافی وجود داشته باشد.

عدم درمان: به جز ارزیابی های رادیوگرافیک دوره ای برای بررسی تغییرات پاتولوژیک، در صورتی که برای انجام جراحی اکسپوز یا کشیدن دندان محدودیت هایی وجود داشته باشد، هیچ درمانی صورت نخواهد گرفت.

کشیدن دندان با کمک جراحی: کشیدن دندان نیش نهفته با کمک جراحی و قرار دادن جایگزین مصنوعی زمانی انجام می شود که برای حفظ دندان محدودیت هایی وجود داشته باشد.

جراحی اکسپوز: جراحی اکسپوز دندان های نیش و صاف کردن آنها با درمان ارتودنسی زمانی انجام می شود که ممکن باشد.

اطلاعاتی از قبیل سن و جنس بیمار، فضا برای صاف کردن دندان، وجود دندان نیش شیری، جابجایی دندان پرمولر اول به محل دندان نیش، و دیگر مسائلی که ذکر شدند بایستی بررسی و ثبت شوند. در صورتی که دندان موقعیت استراتژیک داشته باشد و تصمیم گرفته شود دندان حفظ شود، سپس باید بررسی شود که آیا می توان دندان نیش نهفته را با جراحی اکسپوز و با فشار بیرون کشید یا باید با جراحی کشیده شود.

 

شاید بسیاری افراد برای نخستین بار از دندانپزشک خود می شنوند که یک دندان نهفته دارند. در مراحل اولیه، شاید متوجه وجود دندان نهفته نشوید، زیرا ممکن است هیچ تأثیری روی بایت نداشته باشند و موجب بروز درد هم نشوند. با این حال، اگر بدون درمان رها شوند، می توانند منجر به بروز مشکلات پیچیده ای شوند که درمان آنها دشوار خواهد بود. اگر با تازگی دندانپزشک یا ارتودنتیست شما را از وجود دندان نهفته تان مطلع ساخته است، با خواندن این مطلب می توانید اطلاعات بیشتری در رابطه با روش های تشخیص و گزینه های درمان آنها کسب کنید.

ارتودنسی و نهفتگی دندان

ارتودنسی و نهفتگی دندان

دندان نهفته چیست؟

دندان نهفته دندانی است که موفق نمی شود در زمانی که انتظار می رود از داخل لثه بیرون بیاید. یک دست کامل دندان های دائم (به غیر از دندان های عقل) بین سنین ۱۰ تا ۱۴ سالگی بیرون می آیند. اگر برای شما یا کودکتان، افتادن دندان های شیری و جایگزینی آنها با دندان های دائم با تأخیر اتفاق افتاد، باید به ارتودنتیست یا دندانپزشک مراجعه کنید تا علت این تأخیر را ریشه یابی نماید.

چگونه بدانم کودک من دندان نهفته دارد؟

یکی از شایع ترین نهفتگی های بدون نشانه دندان، باقی ماندن دندان شیری است، در حالی که باید مدت ها پیش می افتاد. یا اینکه پس از افتادن دندان شیری هیچ دندان دائمی جایگزین آن نشده است. مراجعه به ارتودنتیست و معاینه دهان که معمولاً مستلزم گرفتن یک تصویر پانورامیک با اشعه ایکس OPG یا توموگرافی کامپیوتری پرتو مخروطی CBCT است، به وضوح می تواند محل دندان/ دندان های مورد نظر را مشخص نماید. پس از آن به منظور مدیریت اوضاع، برای انجام درمان درست و مناسب باید اقدام شود.

نهفتگی دندان چه خطراتی به همراه دارد؟

دندان نهفته اگر بدون درمان باقی بماند می تواند برای دندان های مجاور خود مشکلاتی بوجود بیاورد. دندان های نهفته ممکن است موجب بروز درد و ناراحتی شوند یا اینکه هیچ یک از این مشکلات را بوجود نیاورند. با این حال، علیرغم این موضوع، دندانی که منشاء مشکل است می تواند به دندان ها و لثه های مجاور خود فشاری غیر عادی وارد کند، که در بدترین حالت می تواند به از دست رفتن دندان های مجاور ختم شود.

ارتودنسی و نهفتگی دندان

ارتودنسی و نهفتگی دندان

ارتودنسی چگونه می تواند به درمان نهفتگی دندان کمک کند؟

روش درمان ارتودنسی برای کمک به نهفتگی دندان، عموماً به چند عامل بستگی دارد، از جمله: سن بیمار، زاویه یا مسیری که دندان نهفته در آن در حال رشد است، و نیز اینکه چقدر می توان موفق شد دندان نهفته را به سمت قوس دندانی هدایت کرد. اگر مشکل نهفتگی دندان خیلی زود تشخیص داده شود، ارتودنتیست با کشیدن به موقع دندان شیری درست، و احتمالاً قرار دادن فضا نگهدار یا وسیع کننده، می تواند به اصلاح رشد دندان نهفته کمک کند.

ارتودنسی و نهفتگی دندان

ارتودنسی و نهفتگی دندان

جراحی اکسپوز برای کمک به بیرون آمدن دندان نهفته

گاهی اوقات، اگر جای کافی برای بیرون آمدن دندان نهفته ایجاد شود، به صورت خود به خود بیرون خواهد آمد. در حالی که اگر دندان نهفته در محل نامناسبی قرار گرفته باشد، برای برداشتن بافت روی آن، ممکن است مداخله ارتودنتیست از طریق جراحی ضروری باشد. معمولاً در این موارد، برای کنترل مسیر بیرون آمدن دندان نهفته و به حداقل رساندن آسیب به خود دندان و دندان های مجاور آن، درمان ارتودنسی با کمک براکت های ارتودنسی ضروری خواهند بود. برای تصمیم گیری در خصوص انجام جراحی اکسپوز و بیرون کشیدن دندان و هدایت آن به محل درست با کمک درمان ارتودنسی، عوامل مختلفی هستند که باید مد نظر قرار گیرند.

سن بیمار

بهترین سن برای جراحی اکسپوز دندان و بیرون کشیدن دندان با کمک ارتودنسی، دوران کودکی و نوجوانی است؛ زیرا با افزایش سن، دندان نهفته معمولاً انکیلوز می شود (با استخوان فک جوش می خورد) در نتیجه حتی با کمک درمان ارتودنسی هم نمی توان آن را به داخل قوس دندانی هدایت کرد. بدون انجام جراحی نمی توان متوجه عدم امکان جابجا شدن دندان شد و تنها زمانی می توان به این موضوع پی برد که پس از جراحی اکسپوز و اتصال ابزارهای ارتودنسی به دندان، پس از چند هفته هیچ حرکتی نداشته باشد.

علاوه بر سن، انکیلوز ممکن است بر اثر یک ضربه به دندان یا استخوان آلوئولار در سنین کودکی یا نوجوانی ایجاد شود. آسیب به دندان ها در طول دوره رشد دندان های دائم می تواند به جوانه های دندانی آسیب برساند در نتیجه منجر به جابجایی یا نهفته ماندن آنها شود. تشکیل بافت فیبروز متراکم یا استخوانی در مسیر طبیعی رشد دندان، در نتیجه از دست رفتن زود هنگام دندان های شیری نیز می تواند منجر به تأخیر در رشد دندان های دائم، یا مانع رشد آنها شود.

بهداشت دهان و پوسیدگی های دندانی

در صورت وجود پوسیدگی های گسترده، عدم رعایت بهداشت دهان و دندان ها، یا عدم همکاری بیمار، جراحی اکسپوز دندان قابل انجام نخواهد بود. اگر دندان نهفته پوسیده باشد، ممکن است کشیدن آن ضروری باشد.

عمق نهفتگی

دندان های نهفته ای که در عمق زیاد قرار دارند، جراحی اکسپوز و درمان ارتودنسی هیچ کمکی به آنها نخواهد کرد. گاهی اوقات، حتی کشیدن آنها با کمک جراحی نیز عملی نیست، مخصوصاً زمانی که این احتمال وجود داشته باشد که طی جراحی به ساختارهای حیاتی یا دیگر دندان ها آسیب وارد شود. در چنین مواردی دندان نهفته در همان حال رها می شود و تنها به صورت دوره ای و هر ۶ تا ۱۲ ماه یک مرتبه، برای بررسی غدد ترشحی یا دفعی ناشی از نهفتگی، با گرفتن تصویر رادیوگرافی دنبال می شود. کشیدن تنها تاج دندان (کرونکتومی) گزینه دیگر است.

در مقاله بعد به ادامه این مبحث خواهیم پرداخت…

نگین یا براکت توربو حاصل اتصال مواد کامپوزیتی به سطح پالاتال یا اکلوزال دندان ها است. هدف اصلی استفاده از آنها پیشگیری از تماس شدید دندان های بالا با ابزاری است که به طور ثابت روی دندان های افرادی قرار گرفته است که اوربایت عمیق دارند اما می توانند در مواردی مانند کراس بایت یا پر کاری ماهیچه های مربوط به جویدن نیز مفید واقع شوند.

از گذشته تاکنون ارتودنتیست ها اوربایت عمیق را با بایت پلیت های آکریلیک متحرک و ثابت روی دندان های جلوی فک بالا برطرف کرده اند. این ابزارها دندان های عقب را از هم باز می کنند؛ عملکرد ماهیچه های مربوط به جویدن را تغییر می دهند؛ بیرون آمدن، رو به جلو آوردن و صاف کردن دندان های جلو را ممکن می سازند. بایت پلیت های متحرک مستلزم مسئولیت پذیری بیمار و نیز، تنظیم منظم ابزار برای جابجایی ارتودنتیک دندان ها است. بایت پلیت هایی که با بند به دندان متصل می شوند جایگزینی ثابت هستند، اما کمتر می توانند دندان ها را جابجا کنند و می توانند موجب بروز حساسیت در دندان ها شوند.

توربو بایت های فلزی جایگزین بایت پلیت های آکریلیک شدند. نمونه اولیه آنها، تغییر یافته براکت های لینگوال دندان های جلوی فک بالا بود. پس از اتصال یک تا چهار نگین به سطح پالاتال دندان های جلوی فک بالا، دندان های جلوی فک پایین روی لبه های اکلوزال ۴۴ درجه توربو جفت می شوند تا به باز کردن بایت کمک کنند. تصور می شد برای تغییر عملکرد ماهیچه ها، فلز ماده ای بهتر از آکریلیکی باشد که در بایت پلیت های سنتی استفاده می شد.

توربوهای فلزی، بواسطه دوام آنها، سهولت در حفظ بهداشت، و سادگی استفاده، جایگزین بایت پلیت ها شدند، اما بدون مشکل هم نبودند. مهم تر از همه اینکه، گاهی اوقات کارگذاری توربوهای فلزی کار دشواری است، که به علت آناتومی لینگوال دندان های جلوی فک بالا است. نگین های فلزی خلفی شامل تاج هایی از فلز ضد زنگ هستند که روی دندان های مولری که مشکل ندارند قرار می گیرند. از جمله عوارض جانبی شایع توربوهای فلزی نوک زبانی حرف زدن (در تلفظ حروفی مانند س و ز) و لرزش غیر قابل تحمل دندان ها است. این مشکلات منجر به ساخت جایگزین رزینی آنها برای اصلاح اور بایت شد.

نگین براکت یا براکت توربو

نگین براکت یا براکت توربو

اصلاح مشکل اوربایت

بیمارانی که رتروگناتی retrognathia (قرارگیری فک ها عقب تر از سطح جلویی پیشانی) دارند یا جلوی قوس دندانی فک پایین آنها عقب تر است، بیشتر مستعد پیشرفت اور بایت عمیق و قوس اسپی (curve of Spee) شیب دار هستند. دندان های جلوی فک پایین تا زمانی که با دندان های روبرو یا بافت نرم پالاتال تماس پیدا کنند به رشد خود ادامه می دهند، و بخشی از جلوی قوس اسپی را تشکیل می دهند. سپس مولرهای دوم به صورت دیستال نسبت به مولرهای اول بالا بیرون می آیند و هیچ مانعی برای متوقف ساختن آنها وجود ندارد تا اینکه با دندان های مولر دوم فک بالا تماس پیدا کنند.

اصلاح اوربایت به فرایندی برعکس این روند، تا سطح قوس اسپی نیاز دارد. مخصوصاً زمانی که دندان های پرمولر و مولرهای اول رو به جلو هستند، در حالی که دندان های جلو، نیش، و مولرهای دوم رو به عقب هستند. هم سطح کردن کامل قوس اسپی بدون باندینگ مولرهای دوم فک پایین دشوار است، زیرا وجود آنها یک بازوی اهرم مانند برای دندان های عقبی فک پایین فراهم می آورد.

از آنجا که منحرف کردن دندان های عقب رو به بیرون و اصلاح اور بایت در بیمارانی که زاویه فک آنها پایین است می تواند چالش بر انگیز باشد، مولرهای دوم فک پایین باید هر چه زودتر باند شوند. الاستیک (کش) های سبک، عمودی خلفی می توانند برای کمک به رو به بیرون آوردن دندان های پرمولر استفاده شوند. در صورتی که ماهیچه های جویدن فرد فعالیت زیادی داشته باشند می توان در کنار توربو بایت ها از بوتاکس استفاده کرد تا رو به بیرون منحرف کردن دندان های عقب، با توربوهای رزینی روی دندان های وسط جلوی فک بالا راحت تر شود.

نگین براکت یا براکت توربو

نگین براکت یا براکت توربو

محل قرار گیری براکت توربو

بیشترین جایی که برای قرار گرفتن توربوهای رزینی انتخاب می شود سمت زبانی دندان های جلوی مرکزی فک بالا است. روی هر دو دندان مرکزی توربو قرار می گیرد تا نیروی اکلوزالی که وارد می شود تقسیم شود. به ندرت روی دندان های کناری دو دندان وسط براکت توربو قرار می گیرد، زیرا ریشه های آنها کوتاه تر است، هر چند اگر بیمار نوک زبانی حرف بزند، روی این دندان ها نیز نگین قرار خواهد گرفت.

نگین براکت یا براکت توربو

نگین براکت یا براکت توربو

 

توربوهای رزینی عقب معمولاً روی کاسپ هایی قرار می گیرند که از دندان های مولر اول فک پایین حمایت می کنند. در بیمارانی که در سنین پیش از نوجوانی به سر می برند، مولرهای دوم فک پایین گزینه دیگر هستند. برخی ارتودنتیست ها برای راحت تر ایزوله کردن طی فرایند باندینگ، ترجیح می دهند براکت های توربو را روی پرمولرها و مولرهای فک بالا قرار دهند. به طور کلی، نگین های عقب دهان برای ایجاد مانع جلوی براکت های دندان های عقب فک پایین تأثیر کمتری دارند و در بیمارانی که زاویه دندان های آنها پایین است ممکن است نیاز باشد ضخامت بسیار زیادی داشته باشد.

توربو براکت های فانکشنال

توربوهای رزینی اریب که تحت عنوان توربوهای فانکشنال نیز نامیده می شوند با سطح اکلوزالی اندک اریب ساخته می شوند و دندان های روبرو را به سمت محل مطلوب خود هدایت می کنند. بیش ترین استفاده آنها برای اصلاح کراس بایت قدامی خفیف است.

نگین براکت یا براکت توربو

نگین براکت یا براکت توربو

 

مواد توربوهای رزینی به لبه انسیزال (لبه تیز دندان های قدامی) دو یا چند دندان پیشین فک پایین چسبانده می شوند سپس به صورت لینگوال اریب می شوند. دندان های پیشین فک بالا بواسطه تماس با سطح اریب به سمت جلو منحرف می شوند و فک پایین رو به عقب منحر می شود. کراس بایت دندانی نیز معمولاً ظرف مدت ۳ ماه اصلاح می شود.

نگین براکت یا براکت توربو

نگین براکت یا براکت توربو

 

برای بهبود مشکلات مربوط به مال اکلووژن کلاس ۲، توربوهای فانکشنال را می توان روی دندان های پر مولر نیز قرار داد. این نوع توربوها مانند ابزار Twin Block  عمل می کند: با لغزیدن دندان های پرمولر روی سطح اریب، محل مندیبل تغییر داده می کند. از همین تکنیک می توان برای بیمارانی استفاده کرد که از اینویزیلاین استفاده می کنند، که با افزودن اتصال مستطیلی پر نشده به سطح اکلوزال الاینر عمل می کند.

نگین براکت یا براکت توربو

نگین براکت یا براکت توربو

هاپردونشیا، پر دندانی، یا دندان اضافی

هایپردونشا Hyperdontia  شرایطی است که موجب می شود تعداد دندان هایی که در داخل دهان رشد می کنند بیشتر از حد معمول باشند. این دندان های اضافه دندان های supernumerary نیز نامیده می شوند. این دندان ها می توانند هر جایی از قوسی که دندان ها به استخوان فک متصل می شوند رشد کنند. این منطقه قوس دندانی نامیده می شود. ۲۰ دندانی که در زمان کودکی رشد می کنند دندان های شیری هستند. ۳۲ دندانی که جایگزین آنها می شوند دندان های دائم هستند. با وجود هایپردونشیا ممکن است هم دندان شیری اضافه وجود داشته باشد، هم دندان دائم اضافه، اما وجود دندان دائم اضافه شایع تر است.

علائم وجود دندان اضافه

دندان اضافه و درمان آن

دندان اضافه و درمان آن

 

مهم ترین علائم هایپردونشیا رشد دندان اضافه، مستقیماً پشت یا نزدیک دندان های شیری یا دائم اصلی است. این دندان ها عموماً در افراد بزرگسال بیشتر مشاهده می شوند. رشد این دندان در مردان دو برابر بیشتر از زنان است. دندان های اضافه بر اساس شکل یا موقعیت آنها در دهان دسته بندی می شوند. شکل دندان های اضافه می تواند به صورت های زیر باشد:

  • مکمل Supplemental. این نوع دندان ها شبیه دندان هایی هستند که در نزدیکی آنها رشد می کنند.
دندان اضافه و درمان آن

دندان اضافه و درمان آن

 

  • دکمه ای Tuberculate. دندان لوله- مانند یا استوانه ای است.

    دندان اضافه و درمان آن

    دندان اضافه و درمان آن

  • ادونتومای کمپوند Compound odontoma. دندان از چندیدن ضایعه دندان- مانند کوچک نزدیک یکدیگر تشکیل می شود.
  • ادونتومای کمپلکس Complex odontoma. به جای تنها یک دندان، در یک منطقه بافتی شبیه دندان در یک گروه نامنظم رشد می کند.

    دندان اضافه و درمان آن

    دندان اضافه و درمان آن

  • مخروطی یا میخ- مانند. دندان از پایه عریض تر است و در بالا باریک می شود و شکلی شبیه میخ دارد.

محل رشد دندان های اضافه در دهان عبارتند از:

  • بالای دندان مولر Paramolar. یک دندان اضافه در عقب دهان، کنار یکی از دندان های مولر رشد می کند.
  • دیستومولر Distomolar. به جای کنار دندان های مولر، یک دندان اضافه همراستا با آنها رشد می کند.
  • مزیودنس Mesiodens. یک دندان اضافه در پشت یا اطراف دندان های پیشین (چهار دندان صاف جلوی دهان که برای گاز زدن استفاده می شوند) رشد می کند. این شایع ترین نوع دندان اضافه در افرادی است که هایپردونشیا دارند.

هایپردونشیا یا وجود دندان اضافه معمولاً دردناک نیست. با این حال، گاهی اوقات ممکن است دندان اضافه به فک و لثه ها فشار وارد کند و موجب بروز تورم و درد شود. فشردگی و نامرتبی دندان ها که در نتیجه هایپردونشیا یا وجود دندان اضافه بروز می یابد نیز می تواند منجر به کج شدن دندان ها شود، که درمان آن مستلزم قرار گرفتن تحت درمان ارتودنسی با کمک براکت ها است.

علل رشد دندان اضافه

علت دقیق هایپردونشیا ناشناخته است، اما به نظر می رسد در نتیجه شرایط ارثی متفاوتی بروز یابد، از جمله:

  • سندروم گاردنر Gardner’s syndrome. اختلال ژنتیکی نادری که موجب بروز کیست های پوستی، تومور در جمجمه، و تومور روده بزرگ یا مقعد می شود.
  • سندورم اهلرز- دانلوس Ehlers-Danlos syndrome. شرایط ارثی که موجب شل شدن مفاصل می شود که به راحتی جابجا شوند و در می روند، پوست کبود می شود، اسکولیوز (کوژ پشت شدن به راست یا چپ) بروز می یابد، و فرد در ماهیچه ها و مفاصل درد دارد.
  • بیماری فابری Fabry. در نتیجه این سندورم بدن توانایی عرق کردن خود را از دست می دهد، دست و پاها دردناک می شوند، ضایعات پوستی قرمز یا آبی رنگ، و دردهای شکمی بوجود می آیند.
  • شکاف کام و لب یا لب شکری. این نقص مادر زادی موجب بروز یک شکاف در سقف دهان یا لب بالا می شود، که موجب می شود غذا خوردن یا حرف زدن دشوار باشد یا عفونت های گوش بروز پیدا کنند.

چه می شود اگر دندان اضافه درمان نشود؟

اگر مسیر رشد دندان های اصلی با دندان های اضافه مسدود شده باشد، دندان های اصلی قادر نخواهند بود از لثه بیرون بیایند در نتیجه پنهان باقی خواهند ماند و بیرون آوردن آنها مستلزم انجام جراحی و استفاده از براکت های ارتودنسی خواهد بود. برای این منظور پس از قرار گرفتن براکت ها روی دندان ها، رابر بند یا کش الاستیک به چِین متصل می شود و به سیم روی براکت ها تکیه داده می شود. این کار اجازه می دهد دندان نهفته به تدریج بیرون بیاید اگر این مشکل زود تشخیص داده شود، با کشیدن به موقع دندان اضافه می توان از بروز مشکل پیشگیری کرد.

تشخیص وجود دندان اضافه

در صورتی که دندان اضافه رشد کرده و از لثه بیرون آمده باشد، شناسایی آن ساده است. اما اگر کامل بیرون نیامده باشد، باز هم در یک تصویر رادیوگرافی معمولی با اشعه ایکس قابل مشاهده خواهد بود. برای داشتن نگاهی دقیق تر به دهان، فک و دندان ها، دندانپزشک ممکن است از سی تی اسکن استفاده نماید.

دندان اضافه و درمان آن

دندان اضافه و درمان آن

درمان دندان اضافه

هرچند برخی موارد هایپردونشیا یا دندان اضافه درمان نیاز ندارند. برخی موارد دیگر نیز هستند که نیاز است دندان اضافه کشیده شود. علاوه بر این، ممکن است دندانپزشک کشیدن دندان را پیشنهاد دهد اگر:

  • شرایط ژنتیکی خاصی وجود دارد که موجب بیرون آمدن دندان اضافه می شوند.
  • نمی توان غذا را درست جوید یا حین جویدن غذا، دندان اضافه موجب ایجاد بریدگی در داخل دهان می شود.
  • فشردگی دندان ها موجب بروز درد و ناراحتی می شود.
  • وجود دندان اضافه موجب می شود مسواک زدن یا کشیدن نخ دندان به شکل درست، دشوار باشد در نتیجه منجر به پوسیدگی دندان و بیماری لثه می شود.
  • فرد از ظاهر دندان اضافه خود احساس ناراحتی یا شرمندگی می کند.

در صورتی که دندان اضافه تنها موجب بروز دردی خفیف شده است، ممکن است دندانپزشک برای تسکین درد داروی ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDها)، مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین)، برای بیمار تجویز کند.

ادامه زندگی با هایپردونشیا یا دندان اضافه

بسیاری از افراد که هایپردونشیا یا دندان اضافه دارند، نیاز به درمان ندارند. برای برخی افراد دیگر نیز ممکن است نیاز باشد همه دندان های اضافه کشیده شوند تا از بروز مشکلات دیگر پیشگیری شود. اگر بواسطه وجود دندان اضافه درد، ناراحتی یا تورم دارید یا احساس خوبی ندارید، آن را با دندانپزشک خود در میان بگذارید.

 

فِرِنِکتومی چیست و چرا انجام آن ضروری است؟

فرنکتومی به فرایند جراحی گفته می شود که برای برداشت بافتی در دهان تحت عنوان فرنوم انجام می شود. فرنوم بافتی است که از طریق یک اتصال ماهیچه ای، دو بافت را به یکدیگر متصل می کند. در دهان دو فرنوم وجود دارد که در اکثر افراد عملکرد کاملاً طبیعی دارند. این دو فرنوم عبارتند از:

فرنوم لبی که لثه فک بالا را به لب بالا متصل می کند، درست از قسمت بالای دو دندان وسط جلوی فک بالا آغاز می شود و تا بالای لب بالا امتداد دارد؛ و فرنوم زبانی که زبان را به کف دهان متصل می کند. در صورتی که عملکرد طبیعی این دو فرنوم با مشکل مواجه شود، بایستی به فکر فرنکتومی، یا همان جراحی فرنوم بود.

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

فرنکتومی فرنوم زبانی

همانطور که گفته شد، فرنوم زبانی، زبان را به کف دهان متصل می کند، عارضه ای که تحت عنوان انکیلوگلوسیا Ankyloglosia یا محدودیت حرکتی زبان نیز نامیده می شود. در برخی موارد این فرنوم تا نوک زبان امتداد می یابد، که موجب ایجاد “گره زبانی” می شود. فرنوم زبانی که محدود کننده و مشکل آفرین است، معمولاً باید در دوران نوزادی و  کودکی درمان شود. غالباً، کودکان قادرند خود را با فرنوم زبانی برجسته خود تطبیق دهند و به صورت عادی حرف بزنند و غذا بخورند. اما در صورت امتداد آن تا نوک زبان، این عملکردهای زبان (کمک به حرف زدن و خوردن غذا) با مشکل مواجه خواهند شد و بایستی جراحی فرنکتومی انجام شود زیرا تنها گزینه ای است که می تواند عملکرد طبیعی زبان را به آن بازگرداند.

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

فرنکتومی فرنوم لب بالا

این فرنوم قادر است لثه ها را از قسمت بالای وسط دو دندان جلوی فک بالا به لب بالا متصل کند. با بلند کردن لب بالای خود، و مشاهده زیر آن، به راحتی قادر به دیدن این فرنوم خواهید بود. از جمله مشکلاتی که در نتیجه عدم جراحی این نوع فرنوم ممکن است فرد با آن مواجه شود عبارتند از اتصال فرنوم به لثه های کنار دندان ها. در نتیجه لثه ها از روی دندان ها کنار خواهند رفت و دندان ها بدون پوشش باقی خواهند ماند. از سوی دیگر، اگر قرار باشد روزی روی لثه ها پروتز مصنوعی قرار گیرد، این فرنوم مانع قرار گیری درست آن روی لثه ها خواهد شد.

در صورت برجسته بودن این فرنوم، بین دو دندان جلوی فک بالا نیز فاصله بوجود خواهد آمد. این شرایط می تواند برای فرد یا حتی والدین او ناراحت کننده باشد. در صورتی که این فرنوم درد ایجاد نکند نیاز نیست فوراً درمان شود. بهتر است درمان این فرنوم تا پس از رشد کامل دندان های دائم به تعویق بیفتد. در اکثر موارد، زمانی که دندان های دائم جایگزین دندان های شیری می شوند، این فاصله بصورت خود به خود بسته می شود. در صورتی که این فاصله بصورت طبیعی بسته نشود، با کمک براکت های ارتودنسی می توان آن را از بین برد.

در صورتی که فرنوم باعث شود دندان ها مجدداً از یکدیگر فاصله بگیرند، پس از بستن مجدد فاصله با کمک براکت های ارتودنسی، فرنکتومی فرنوم لب بالا ضروری خواهد بود. معمولاً تا زمانی که فاصله بین دندان ها از بین نرود فرنکتومی انجام نمی شود، زیرا تشکیل بافت اسکار (جای بخیه) در نتیجه برداشتن فرنوم موجب می شود بستن فاصله بین دندان ها غیر ممکن باشد.

فواید فرنکتومی

بیمارانی که جراحی فرنکتومی داشته اند، بهبود کیفیت زندگی را تجربه کرده اند. در اینجا به برخی فواید فرنکتومی اشاره خواهیم کرد:

فرنکتومی لب بالا:

  • بهبود عملکرد بایت
  • کاهش ناراحتی های دهانی
  • بهبود ظاهر با از بین بردن فاصله بین دندان ها
  • افزایش اعتماد به نفس در نتیجه بهبود ظاهر

فرنکتومی زبانی:

  • بهبود گفتار با بهبود عملکرد زبان
  • بهبود ارتباطات در نتیجه بهبود گفتار
  • بهبود اشتها، زیرا با عدم عملکرد درست زبان، فرد قادر به درست جویدن غذا نخواهد بود.

تمریناتی که پس از فرنکتومی باید برای کودک انجام داد

پس از انجام جراحی فرنکتومی تا هفته سوم روزی ۶ مرتبه باید هر قسمت را اندکی بکشید و ماساژ دهید.

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

کشش و ماساژ لب بالا

  1. با دست تمیز لب بالا را بگیرید و آن را به سمت بینی بالا و پایین بیاورید.
  2. لب را بیشتر از ۳ ثانیه در وضعیتی که در تصویر نشان داده شده است نگه ندارید.
  3. از نوک انگشت اشاره خود برای ماساژ دادن تیغه لثه استفاده کنید، درست مانند مسواک زدن. بسیار آرام عمل کنید و مطمئن شوید که قسمت تا شده بالای لب را نیز ماساژ می دهید. پنج مرتبه از طرفین و بالا و پایین ماساژ دهید. این گام نباید بیشتر از ۵ ثانیه طول بکشد.

 

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

جراحی فرنوم لب و زبان (فرنکتومی)

کشش و ماساژ زبان

  1. با دست های تمیز، دو انگشت اشاره خود را دو طرف گوشه های لوزی قرار دهید.
  2. اجازه دهید انگشتانتان به داخل کف دهان فرو روند و آنها را به یکدیگر نزدیک کنید.
  3. استفاده از دیگر انگشتان نیز می تواند برای پایین نگه داشتن چانه و باز نگه داشتن دهان کمک کننده باشد.
  4. از هر دو انگشت اشاره برای ۵ مرتبه بالا و پایین بردن زبان استفاده کنید. اگر این کار را درست انجام دهید، با بالا آمدن زبان، لوزی تا شده باز خواهد شد.
  5. به آرامی و با فشار متوسط، حدود ۵ مرتبه داخل لوزی را به طرفین و بالا و پایین ماساژ دهید.

نکات کلی

فرنکتومی معمولاً در مواردی پیشنهاد می شود که فرنوم بوضوح موجب بروز درد و یا مانع عملکرد طبیعی شود. فرنکتومی زبان معمولاً زمانی انجام می شود که کودک در گفتار، بلع یا غذا خوردن مشکل داشته باشد. فرنکتومی لب بالا تنها زمانی در دوران کودکی و زمانی که دندان شیری در دهان وجود دارد انجام می شود که کودک در نتیجه وجود این فرنوم درد داشته باشد. در صورتی که فرنوم لبی تنها منجر به ایجاد فاصله بین دندان های جلو شود، فرنکتومی زمانی انجام می شود که فاصله بین دندان ها با کمک براکت های ارتودنسی کاملاً بسته شده باشد. اگر این نوع فرنکتومی قبل از کامل بسته شدن فاصله بین دندان ها انجام شود، اسکاری که در نتیجه جای بخیه بوجود می آید موجب خواهد شد بسته شدن فاصله غیر ممکن شود و فرد مجبور خواهد بود برای همیشه فاصله بین دندان ها را تحمل کند.