در این نوشته می خوانید:
- انواع فضانگهدار
- فضانگهدار متحرک
- فضانگهدار ثابت
- فضانگهدار بند و حلقه (band and loop space maintainer)
- فضانگهدار روکش و حلقه (crown and loop space maintainer)
- دیستال شو (Distal shoe)
- فضانگهدار که به صورت مستقیم به دندان متصل میشود (Direct bonded space maintainer)
- فضانگهدار ترنس پالاتال قوس دندانی (Transpalatal arch- TPA)
- فضانگهدار کمانی نانس (Nance holding arch)
- فضانگهدار کمانی پشت دندانی (Lingual arch)
دندانهای شیری فضانگهدار طبیعی هستند که بدون وجود آنها رشد دندانهای دائمی با مشکل مواجه خواهد شد. در این مطلب به ابزارهای ارتودنسی خواهیم پرداخت که در صورت عدم رشد یا از دست رفتن دندانهای شیری، فضای موجود بین دندانها را حفظ میکنند.
انواع فضانگهدار
فضانگهدارها را میتوان به دو دستهی ثابت و متحرک و نیز یک طرفه و دو طرفه تقسیم بندی نمود. خود بیمار قادر است فضانگهدارهای متحرک را از دهان خارج سازد اما فضانگهدار ثابت به یک یا چند دندان متصل میشود. ابزارهای یک طرفه تنها فضای خالی در یک سمت قوس دندانی را حفظ میکنند در حالی که فضانگهدارهای دو طرفه فضاهای خالی در دو طرف قوس دندانی را حفظ میکنند. بعلاوه قادرند فضاهای موجود در هر دو فک را حفظ نمایند. نوع فضانگهدار مورد استفاده، تحت تاثیر عواملی همچون مرحلهی رشد دندانها، وجود فضای خالی در هر یک از دو فک بالا یا پایین و نیز تعداد دندانهای از دست رفته بستگی خواهد داشت. سن بیمار و میزان توانایی وی در همکاری با پزشک نیز از جمله عوامل بسیار مهم هستند.
فضانگهدارها به گونهای طراحی شدهاند که به هیچ عنوان خللی در رشد دندانهای دیگر وارد نخواهند کرد، بلکه تا رشد دندانهای دائمی، تنها فضای موجود را حفظ میکنند. بعلاوه، ممکن است یک جزء مصنوعی داشته باشند که وظیفهی جویدن، گفتار و جنبهی زیبایی را به عهده دارند.
فضانگهدار متحرک
ابزارهای ثابت معمولا دارای یک صفحهی آکریلیک و گیرههایی هستند که بسته به سطح دندانی که سیم در مقابل آن قرار میگیرد، وظیفهی آنها حفظ و توقف جابجایی دندانها به سمت مزیال یا دیستال است. این اجزاء معمولا با استفاده از سیم فلزی با قطر ۷/۰ میلیمتر ساخته میشوند.
فضانگهدارهای متحرک در صورتی مفید هستند که چندین دندان شیری از دست رفته باشند. پاکسازی بین آنها سادهتر از ابزارهای ثابت است، بنابراین با وجود آنها راحتتر میتوان بهداشت دهان و دندان را حفظ نمود. با این حال، احتمال گم شدن یا آسیب دیدن این نوع ابزارها بیشتر است. بعلاوه، در صورتی که بیمار همکاری لازم را نداشته باشد، این ابزارها بهترین گزینه محسوب نمیشوند.
استفاده از فضانگهدارهای متحرک یک طرفه توصیه نمیشود زیرا بسیار کوچک هستند که احتمال فرو رفتن آنها در گلو بسیار زیاد است.
فضانگهدار ثابت
فضانگهدارهای ثابت معمولا عبارتند از سیم فلزی ۷/۰ یا ۱ میلیمتری که به بندهایی لحیم میشوند که روی مولرها پیچانده میشوند. پس از قرار گرفتن این ابزار در دهان، بیمار باید به طور منظم به دندانپزشک مراجعه نماید تا ابزار مورد بررسی قرار گیرد و پیش از ایجاد اختلال در رشد دندانهای دائمی برداشته شود. در ابزارهای ثابت کمتر به همکاری بیمار نیاز است، اما از جمله مشکلاتی که ممکن است بروز پیدا کنند عبارتند از پوسیدگی اطراف بندها، باز شدن سمنت، یا باز شدن اتصال لحیم شده.
فضانگهدار بند و حلقه (band and loop space maintainer)
این نوع فضانگهدار یکی از ابزارهای یک طرفهی ثابت است که درست پس از افتادن مولر شیری استفاده میشود و هدف آن پیشگیری از انحراف نوک مولر اول دائمی و جابجایی آن به سمت مزیال است. بند و حلقه از یک حلقهی فلزی ضد زنگ تشکیل شده است که به بند دور مولر لحیم شده است. حلقه باید آنقدر بزرگ باشد که مانع رشد پرمولر درون خود نشود.
فضانگهدار روکش و حلقه (crown and loop space maintainer)
این نوع ابزار برای محافظت از مولرهای شیری پوسیده و نیز حفظ فضای خالی مجاور آنها مورد استفاده قرار میگیرد. فضانگهدار روکش و حلقه اندکی با بند و حلقه متفاوت است. این ابزار از حلقهی فلزی ضد زنگی تشکیل شده است که به روکش فلزی ضد زنگ لحیم شده است. وظیفهی روکش، حفظ دندان پایه است.
دیستال شو (Distal shoe)
این ابزار شبیه روکش و حلقه است با این تفاوت که دارای یک بخش فلزی است که تا روی لثه امتداد یافته است و کنار سطح مزیال مولر اول دائمی قرار میگیرد که هنوز رشد نکرده است. دیستال شو زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که مولر دوم شیری پیش از رشد مولر اول دائمی از دست رفته باشد، در حالی که مولر اول دائمی در جای نامناسبی رشد کرده باشد یا مولر دوم شیری انکیلوز شده باشد (به استخوان فک جوش خورده باشد). رعایت دقیق بهداشت یکی از اصول ضروری است که حین استفاده از این ابزار باید مورد توجه قرار گیرد.
فضانگهدار که به صورت مستقیم به دندان متصل میشود (Direct bonded space maintainer)
نقاط ضعف فضانگهدارهای دارای بند، منجر به ساخت فضانگهدارهایی شد که به صورت مستقیم به دندان متصل میشوند. در سادهترین فرم آن، ابزار از یک سیم فلزی ضد زنگ تشکیل شده که روی دندان پایه چسبانده میشود. البته نمونهی دیگر از جنس رزین کامپوزیت تقویت شده با الیاف شیشه است. این ماده از الیاف پلی اتیلن تنیده با مقاومت بالا است که از نظر زیبایی، بهتر از نمونهی فلزی است.
فضانگهدار ترنس پالاتال قوس دندانی (Transpalatal arch- TPA)
این ابزار، فضانگهدار دو طرفهی فک بالا است. ابزار ترنس پالاتال قوس دندانی از یک سیم فلزی ضد زنگ تشکیل شده است که با یک انحنای U شکل در وسط آن، از سقف دهان و دو سر قوس دندانی عبور میکند و به دو بندی لحیم میشود که دور مولرهای اول پیچانده میشوند. TPA زمانی مورد استفاده قرار میگیرد که مولرهای شیری فک بالا در هر دو طرف از دست رفته باشند و نیاز باشد عرض قوس دندانی در هر دو طرف حفظ شود. اگر قرار باشد مولرها به سمت مزیال حرکت کنند، با قرار گرفتن TPA در دهان، ریشههای باکال دندانهای مولر به استخوان قشری فشار وارد میکند تا به عنوان لنگر (تکیه گاه) عمل کند و از جابجایی دندانها جلوگیری کند. با این حال، ممکن است این ابزار قادر به جلوگیری از حرکت نوک دندانها در جهت مزیال نباشد.
فضانگهدار کمانی نانس (Nance holding arch)
فضانگهدار کمانی نانس، شکل تغییر یافتهی TPA است. مانند TPA هدف از کاربرد این ابزار جلوگیری از حرکت مولرهای فک بالا در جهت مزیال است تا جای کافی برای رشد دندانهای دائمی باقی بماند. این ابزار از یک سیم فلزی ضد زنگ تشکیل شده است که به دو بندی لحیم میشود که دور مولرهای اول پیچانده میشوند و یک تکه از جنس آکریلیک در طاق سقف دهان قرار میگیرد. علاوه بر این، ممکن است سیم در دو سمت به شکل U خمیده شود تا بتوان کوچکترین تنظیمات را روی آن انجام داد. هدف از کاربرد این ابزار درست مانند TPA است تنها تفاوت این است که تکهی آکریلیک تحت عنوان “دکمهی نانس” باعث میشود مقاومت ابزار در برابر جابجایی دندانهای مولر به سمت مزیال افزایش یابد. این ابزار میتواند در کنار براکتها و سیم کمانی به عنوان لنگر (تکیه گاه) استفاده شود.
فضانگهدار کمانی پشت دندانی (Lingual arch)
فضانگهدار کمانی پشت دندانی از دسته فضانگهدارهایی است که در فک پایین مورد استفاده قرار میگیرد و از یک سیم فلزی ضد زنگ ساخته شده است که به بندهایی لحیم شده است که به دور مولرهای اول فک پایین پیچانده میشوند و بخش جلوی آن روی سطح زبانی دندانهای جلوی فک پایین تنظیم میشود. این ابزار قادر است از هر گونه جابجایی مولرها در جهت مزیال و نیز تغییر جهت نوک دندانهای جلو به سمت زبان جلوگیری نماید. در صورت از دست رفتن زودهنگام دندانهای شیری جلوی قوس دندانی، با استفاده از این ابزار میتوان از جابجایی خط وسط دندانها جلوگیری نمود. افزودن بخش U شکل به نزدیک بندهای دندانهای مولر اجازه میدهد کوچکترین تنظیمات انجام شوند.
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.