تاثیر تغذیه بر سلامت دهان و دندان

نکات اصلی درباره تغذیه و رژیم غذایی

• ارتباط دو طرفه ای بینسلامت دهان، رژیم غذایی، و مواد مغذی وجود دارد. رژیم غذایی و مواد مغذی می توانند روی سلامت بافت های موجود داخل دهان تأثیر بگذارند؛ و سلات دهان روی مواد مغذی که مصرف می کنیم تأثیر می گذارند.
• مصرف قندها با افزایش خطر گسترش پوسیدگی های دندانی همراه بوده است.
• ماهیت پیچیده بیماری پریودنتال (لثه) باعث می شود بهسختی بتوان ارتباط آن را رژیم غذایی و مواد مغذی را مشخص نمود.
• مصرف مکرر غذاها و نوشیدنی های اسیدی با افزایش خطر ساییدگی فرسایشی دندان ها همراه است.

اهمیت رژیم غذایی

رژیم غذایی و مواد مغذی که مصرف می شوند تأثیر قابل توجهی روی سلامت دهان دارند، و می توانند گسترش و پیشرفت بیماری های دهانی و شرایطی مانند پوسیدگی، بیماری پریودنتال، فرسایش، و مشکلات دیگر را تحت تأثیر قرار دهد. گرچه مواد مغذی می توانند به عنوان مواد مغذی میکرو (ویتامین ها و مواد معدنی) و ماکرو (کربوهیدرات ها، پروتئین، و چربی) تعریف شوند، زیرا آنها به نیازهای تغذیه ای بدن مربوط می شود، اما تغذیه به غذاهای خاصی اشاره می کند که مصرف می شوند. ارتباطی که رژیم غذایی و تغذیه با سلامت دهان دارد دو طرفه است، زیرا اگز انسجام حفره دهان با مشکل مواجه شود، می تواند توانایی عملکردی فرد برای غذا خوردن را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

بر اساس فرضیات، عوامل تغذیه ای متعددی هستند که رو حفره دهان تأثیر می گذارند، از جمله مواد مغذی میکرو و ماکرو، ویتامین ها، ویژگی های pH، و نیز رفتاری که با نحوه مصرف آنها همراه است. علاوه بر این، عواملی مانند مرحله پیشرفت، شرایط پزشکی خاص، و نیز وضعیت اقتصادی اجتماعی ممکن است رژیم غذایی خاص و ملاحظات تغذیه ای را مشخص نمایند. برای مثال، افراد مسن تر، ممکن است از دست رفتن دندان ها، کاهش توانایی جویدن، و کاهش اشتها را تجربه کنند که ممکن است در عوض وضعیت تغذیه آنها را تحت تأثیر قرار دهد. یک مطالعه سیستمیک به بررسی ارتباط بین غذاهای مصرفی و سلامت دهان در افراد مسن پرداخت و دریافت که از دست رفتن دندان ها در گروه افراد مسن با تغییر در غذاهای مصرفی و کمبود مواد مغذی همراه است.

تغذیه و سلامت دهان

تاثیر رژیم غذایی بر پوسیدگی دندان

پوسیدگی های دندانی شایع ترین بیماری در سراسر دنیا می باشد. اصطلاح پوسیدگی دندان می تواند هم برای توصیف روند بیماری استفاده شود، و هم ضایعات پوسیده یا غیر پوسیده ای که در نتیجه روند بیماری شکل می گیرند. روند بیماری پوسیدگی دندان در نتیجه تشکیل بیوفیلم، ناشی از مصرف قند و شکر، چند عاملی، و پویا در مراحل دمینرالیزیشن (از بین رفتن مواد معدنی دندان) demineralization و معدنی سازی مجدد remineralization  بافت های سخت دندان است.

ارتباط بین پوسیدگی ها و کربوهیدرات ها به خوبی قابل درک است؛ مواد معدنی بافت های سخت دندان توسط اسیدهایی که باکتری های موجود در بیوفیلم (پلاک های دندانی) تولید می شوند از بین می روند. این باکتری ها از کربوهیدرات های موجود در رژیم غذایی تغذیه می کنند. بویژه، پس از مصرف کربوهیدرات ها، کاهش سریع pH (تا ۵/۵ یا کمتر) در بیوفیلم روی دندان ها اتفاق می افتد. این پایین آمدن pH می تواند روی تعادل میکروب های موجود در بیوفیلم نیز تأثیر داشته باشد به نحوی که نسبت گونه های بیوفیلم اسیدی افزایش پیدا می کند، و از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان ها افزایش پیدا می کند. بنابراین مصرف کربوهیدرات ها یک عامل تغذیه ای مهم در گسترش پوسیدگی های دندانی است.

تغذیه و سلامت دهان

انواع کربوهیدرات ها

ارتباط بین کربوهیدارت ها و پوسیدگی های دندانی به نوع کربوهیدراتی (قند یا نشاسته) که مصرف می شود نیز بستگی دارد زیرا احتمال اینکه یک کربوهیدرات خاص عامل پوسیدگی باشد (به این معنا که موجب گسترش پوسیدگی دندان ها شود) به میزان متابولیزه شدن مؤثر آن توسط باکتری هایی بستگی دارد که آن را تخمیر می کنند. بویژه تصور می شود قندها مهم ترین عامل گسترش پوسیدگی دندان ها باشند. اصطلاح قند آزاد همه قندهایی را شامل می شود که به غذاها و نوشیدنی ها افزوده می شوند، و نیز قندهایی که به صورت طبیعی در آبمیوه ها و کنسانتره ها، عسل، و نیز شربت های طبیعی وجود دارد.

روی هم رفته، قندهای طبیعی و آزاد (مانند ساکاروز، گلوکز، فروکتوز) از جمله عوامل اصلی ضروری در گسترش پوسیدگی ها تلقی می شوند. ساکاروز، یک دیساکارید از گلوکز و فروکتوز، قندی است که بیشترین پوسیدگی را بوجود می آورد. ساکاروز مانند یک ماده غیر فعال زمینه ای برای سنتز پلی ساکارید درون- و بیرون- سلولی در پلاک های دندانی عمل می کند. علاوه بر این، نشانه داده شده است که پلاک های دندانی که در حضور ساکاروز شکل گرفته اند حاوی غلظت کمتر کلسیم، فسفات غیر ارگانیک، و فلوراید هستند که یون های لازم برای معدنی سازی مجدد مینا و عاج دندان می باشند. ساکاروز و مونوساکاریدهای تشکیل دهنده آن، گلوکز و فروکتوز، نیز بیشتر از نشاسته عامل پوسیدگی هستند زیرا آنها سریع تر وارد روند گلیکولیز (تجزیه مواد قندی) می شوند و منجر به کاهش چشمگیر pH می شود. گرچه لاکتوز نیز نوعی قند است، اما کمتر از ساکاروز، فروکتوز، و گلوکز عامل پوسیدگی است زیرا تجزیه و تخمیر آنها pH را کمتر کاهش می دهد.

تغذیه و سلامت دهان

مقدار و تعداد دفعات مصرف قند ها

علاوه بر نوع قندی که مصرف می شود، مقداری که مصرف می شود نیز ممکن است روی گسترش پوسیدگی ها تأثیر داشته باشد. در مطالعه سیستمیکی که به بررسی تأثیر مصرف قند آزاد روی پوسیدگی های دندانی پرداخته است، مشخص شد ارتباط ثابتی وجود دارد بین مصرف قند و گسترش پوسیدگی دندان ها؛ در افرادی که مصرف قند آزاد بیشتر از ۱۰% کل انرژی دریافتی آنها بود، در مقایسه با افرادی که مصرف قند آزاد آنها کمتر ا ۱۰% بود، بروز پوسیدگی دندان ها بیشتر مشاهده شده بود. این بررسی ها باعث شد سازمان جهانی بهداشت (WHO) دستورالعمل های خود در خصوص دریافت قندها را تغییر دهد، و توصیه کند افراد مصرف قند خود را به کمتر از ۱۰% انرژی دریافتی برسانند، و کاهش به کمتر از ۵% از را پیشنهاد دهد.

تعداد دفعاتی که قندهای آزاد مصرف می شوند نیز ممکن است در گسترش پوسیدگی دندان ها نقش داشته باشند. بر اساس فرضیات، افزایش دفعات مصرف قند و افزودن میان وعده های بین وعده های غذایی در پیش بینی خطرات پوسیدگی های دندانی بیشتر از کل قند مصرفی اهمیت دارند. دلیل منطقی که برای این فرضیه وجود دارد این است که پس از مصرف قند، حدود ۳۰ دقیقه طول می کشد تا pH کاهش یابد، بنابراین مصرف اضافی قند در آن دوره ۳۰ دقیقه ای کم ضررتر از مصرف قند اضافی بعد از ۳۰ دقیقه است.

با این حال، به سختی می توان سهم نسبی مقدار قند مصرفی و تعداد دفعات مصرف قند را در خطر پوسیدگی های دندانی مشخص نمود، با توجه به اینکه هر دو رابطه زیادی با یکدیگر دارند.

مطالعه سیستمیکی که در بالا به آن اشاره شد، اطلاعاتی را ارائه نموده است که ارتباط بین مصرف قند و یا خوردن میان وعده را با گسترش پوسیدگی های دندانی حمایت می کند. گرچه شواهدی بر علیت وجود ندارد، اما این بررسی های آنها در یافته هایشان این نکته ثابت را دارند که افزایش مصرف قند آزاد با افزایش خطر پوسیدگی همراه است. تحقیقاتی در حال انجام هستند برای مشخص نمودن راهکارهایی برای کاهش مصرف نوشیدنی های شیرین شده با قند (SSB ها)، زیرا آنها سهم چشمگیری در مصرف قندهای آزاد دارند. قرار دادن مالیات بر SSBها یک راهکار امتحان شده است؛ مطالعات حاکی از این هستند که قرار دادن مالیات بر SSBها می تواند مصرف SSBها، بروز پوسیدگی های دندانی، هزینه های مربوط به پوسیدگی را کاهش دهند.

پوسیدگی های زود هنگام دوران کودکی ECC عبارت است از وجود یک یا چند دندان پوسیده، از دست رفته، یا پر شده در کودکان زیر ۶ سال. ECC پیش از این به سندروم “پوسیدگی شیشه شیر” اشاره داشت و اساساً در نتیجه قرار گرفتن طولانی مدت مینای دندان در معرض مایعات شیرین شده است که موجب پوسیدگی دندان ها در کودکان کوچک می شود. برای پرداختن به ECC هم آکادمی تغذیه و رژیم غذایی و هم آکادمی آمریکایی دندانپزشکی کودکان، راهنمایی برای محدود کردن مصرف آبمیوه توسط نوزادان و کودکان نوپا منتشر کرده اند.

محدود کردن دریافت یا دسترسی به غذا می تواند تأثیر منفی روی مصرف میوه ها و سبزیجات، گوشت بدون چربی، غلات کامل، و لبنیات داشته باشد. این مصرف ناکافی غذاهای غنی از مواد مغذی همراه با آگاهی کمتر از سلامت، و دسترسی محدود به مراقبت های بهداشتی دهان می توانند جمعیت کم درآمد را در معرض خطر پوسیدگی و سایر بیماری های دهان و دندان قرار دهند.

توصیه شده است که غذاهایی مانند شیر و فراورده های لبنی، سیب ها، قره قاط، چای، و خوراکی های حاوی فیبر بالا دارای خاصیت ضد پوسیدگی هستند (به عنوان مثال، جلوگیری از گسترش پوسیدگی)، اما بررسی های دقیق تری نیاز هستند. فرض بر این است که، کلسیم موجود در محصولات لبنی با محدودکردن اشباع شدن مینای دندان در طی اسیدزایی، برخی از خصوصیات پوسیدگی لاکتوز را جبران می کند. همانطور که در بالا اشاره شد، تخمیر لاکتوز در مقایسه با سایر قندهای ساده، بعلاوه موجب کاهش pH کمتری می شود. اطلاعات حاصل از بررسی ارتباط بین مصرف شیر و پوسیدگی دندان ها نشان می دهد که مصرف شیر، خطر پوسیدگی را افزایش نمی دهد و ممکن است در واقع آن را کاهش دهد.

برخی مطالعات نشان می دهند که الکلهای قندی مانند زایلیتول و سوربیتول که در آدامس ها به عنوان شیرین کننده های مصنوعی استفاده می شوند، ممکن است اثرات پریواستاتیک داشته باشند، اما یافته های کلی مبهم می باشند. مکانیزم های فرضی که با آنها زایلیتول ممکن است خطر پوسیدگی را کاهش دهد، شامل قرار دادن جایگزینی ساده برای کروهیدرات های قابل تخمیر، کاهش پتانسیل اسیدزایی، مهار رشد استرپتوکوک موتانس، (باکتری های پلاک که با از بین رفتن مواد معدنی مینای دندان ها ارتباط دارند)، یا تنها افزایش جریان بزاق (بویژه در مورد آدامس های بدون قند) است.

گرچه آدامس های شیرین شده فاقد قند برای استفاده در برچسب پذیرش انجمن دندانپزشکان آمریکا ADA واجد شرایط است، اما ADA هیچ سیاستی در مورد استفاده از زایلیتول برای پیشگیری از پوسیدگی ندارد. گزارش شورای تخصصی امور علمی انجمن پیشگیری از پوسیدگی های غیر فلورایده به این نتیجه رسیده اند که شواهد مبنی بر مزایای زایلیتول به عنوان یک درمان کمکی در کودکان و افراد بزرگسالی که در معرض خطر بالای گسترش پوسیدگی قرار دارند، از کیفیت پایینی برخوردار می باشند.

تغذیه و سلامت دهان

ویتامین D

ویتامین D روی تنظیم متابولیسم کلسیم و فسفات تأثیر می گذارد. طبق برخی مطالعات مشاهده ای، دریافت مقدار بیشتری ویتامین D قبل از تولد، و سطوح ویتامین D سرم قبل از تولد، می توانند با کاهش خطر پوسیدگی دندان در کودکان و نوزادان همراه باشند. گزارش قبلی و نیز یک مطالعه مقطعی نشان می دهند که ارتباطی وجود دارد بین پوسیدگی های دندانی و سطوح پایین تر سرم ویتامین D در کودکان.

بیماری پریودنتال (لثه)

آکادمی پریودنتولوژی (مطالعه و بررسی لثه و بافت های اطراف دندان) آمریکا “پریودنتیت” را چنین را تعریف می کند “التهاب بافت های پریودنتال (اطراف دندان) که منجر به از دست رفتن پیوند بالینی لثه و دندان، تحلیل استخوان آلوئولار، و تشکیل پاکت (فاصله های بین دندان ها و لثه ها) پریودنتال می شود”. علت بروز این مشکل وجود میکروارگانیسم های خاص در پاک دندان و واکنش بیش از حد میزبان به این چالش باکتریایی است، که در نتیجه باعث تخریب تدریجی سیستم حمایت کننده دندان (به عنوان مثال لثه، الیافت پریودنتال لیگامان، و استخوان آلوئولار) می شود. تأثیر وضعیت تغذیه بر واکنش ایمنی بدن ممکن است موجب ایجاد تغییر در عواملی شود که مدیریت بیماری پریودنتال را تحت تأثیر قرار می دهند؛ با این حال، طبیعت چند عاملی بودن بیماری پریودنتال و وضعیت تغذیه باعث می شود به سختی بتوان چنین تأثیراتی را مشخص نمود.

در مقایسه با پوسیدگی های دندانی، مطالعات کمتری به ارتباط بین تغذیه و بیماری پریودنتال پرداخته اند. مطالعات موجود که تغذیه را به بیماری پریودنتال ربط می دهند اساساً روی مصرف چربی ها و ریز مغذی های مختلف تمرکز داشته اند. با این حال، دو مطالعه سیستمیک مروری که به بررسی نقش مواد معدنی تغذیه ای و چربی ها روی بروز، وخامت، پیشرفت، و درمان بیماری پریودنتال پرداخته بودند، شواهد کافی برای هیچ گونه ارتباطی پیدا نکردند.

تغذیه و سلامت دهان

ساییدگی و خوردگی دندان ها

فرسایش دندان ها از نظر بالینی به این صورت تعریف می شود “از دست رفتن تدریجی و بازگشت ناپذیر بافت سخت دندان در نتیجه فرایندهای شمیایی انحلال اسید که باکتری ها را شامل نمی شود”، و گرچه رفلاکس اسید و برخی داروها می توانند با ساییدگی فرساینده دندان ها ارتباط داشته باشد، اما قابل توجه ترین منشاء اسید برای فرسایش دندانها رژیم غذایی است. بویژه، دفعات مصرف، الگوهای مصرف، و مدت زمان تماس با خوراکی ها و نوشیدنی های اسیدی ساییدگی فرساینده دندان ها را تحت تأثیر قرار می دهد. با این حال،  pH به تنهایی تنها عامل تأثیر گذار روی میزان فرساینده بودن خوراکی/ نوشیدنی نمی باشد. pH و ظرفیت بافری، در مجموع میزان فرسایش یک غذا یا نوشیدنی را تعیین می کند. ماست، به عنوان مثال، pH در حدود ۴ دارد، اما فرساینده تلقی نمی شود زیرا حاوی مقادیر زیادی کلسیم است، که به عنوان یک بافر عمل می کند.

در یک تجزیه و تحلیل متا که در سال ۲۰۱۲ انجام شد مشخص شد که نوشابه ها و قرص های جویدنی ویتامین C هر دو با فرسایش تدریجی دندان ها همراه بودند در حالی که آبمیوه ها، نوشیدنی های انرژی زا، شیر، و ماست این ویژگی را ندارند. این تا حدودی در تناقض با تجزیه و تحلیل متا است که در سال ۲۰۱۵ انجام شده بود و دریافته بودند که نوشابه ها و میان وعده های اسیدی، همینطور آبمیوه ها، احتمال افزایش فرسایش دندان ها را در کودکان افزایش می دهند؛ و بعلاوه، دریافتند که مصرف شیر و ماست با کاهش بروز فرسایش دندان ها همراه است.

علاوه بر این، فرسایش دندان ها ممکن است در نتیجه عوامال داخلی مانند اسید معده در افرادی بروز پیدا کند که دچار بیماری بازگشت اسید معده به مری (GERD) هستند یا افرادی که مکرراً استفراق می کنند. در مقایسه با فرسایشی که در نتیجه عوامل خارجی (مانند عوامل تغذیه ای) بروز پیدا می کند، که عموماً سطوح جلویی و اکلوزال دندان ها را تحت تأثیر قرار می دهد، فرسایشی که در نتیجه اسید معده اتفاق می افتد اساساً روی سطوح پالاتال و اکلوزال دندان های قدامی و نیز روی سطوح باکال و اکلوزال دندان های فک پایین اتفاق می افتد.

تغذیه و سلامت دهان

مصرف کلسیم

کلسیم ماده معدنی است که در بسیاری از مواد غذایی وجود دارد، و برای تشکیل و حفظ استخوان ها و دندان هایی سالم ضروری است، از جمله هیدروکسی آپاتیت، ماده معدنی اصلی کلسیم که درون استخوان و مینای دندان وجود دارد.کلسیمی که در رژیم غذایی وجود دارد از طریق روده جذب جریان خون می شود. منشاء این کلسیم شیر انسان یا شیر حیوان و فراورده های لبنی (مانند پنیر و ماست) یا غذاهای غنی شده با کلسیم هستند. در دستورالعمل رژیم غذایی که در سال های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ برای آمریکایی ها منتشر شد، به عنوان مقدار توصیه شده رژیم غذایی (RDA)، مصرف روزانه ۷۰۰ میلی گرم کلسیم در روز برای کودکان ۱ تا ۳ ساله و ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم در روز برای کودکان ۴ تا ۸ ساله توصیه می شود.

در ایالات متحده آمریکا، تخمین زده شده است که ۷۲ درصد از کلسیم دریافتی از طریق مصرف لبنیات و محصولاتی دریافت می شود که به آنها لبنیات افزوده شده است. انواع مختلفی از گزینه های جایگزین شیر بر پایه گیاهی، از جمله محصولاتی که با سویا، بلغور بادام، آجیل، سیب زمینی، بذر کتان، یا شاهدانه تهیه می شوند، روز به روز بخش بیشتری از بازار مصرف را به خود اختصاص می دهند. بسیاری از آنها به شکل غنی شده با یک یا چند ماده مغذی، اغلب شامل کلسیم، وجود دارند. با این حال، گزارش فنی از سازمان های ملی بهداشت و تغذیه به این صورت نتیجه می گیرد که نوشیدنی های شیرهای گیاهی/ غیر لبنی تا ۱۲ ماهگی توصیه نمی شوند؛ و اینکه نوشیدنی های شیرهای گیاهی شیرین نشده/ غیر لبنی غیر از شیر سویا برای مصرف انحصاری به جای شیر لبنی توصیه نمی شوند.

تغذیه و سلامت دهان

دیگر شرایط سلامت دهان

سرطان های دهان و Oropharyngeal

به استثناء مصرف زیاد الکل، که با افزایش خطر ابتلا به سرطان دهان همراه است، غیر از یافته های کلی، هیچ ارتباط مستقیمی بین رژیم غذایی و خطر سرطان های دهان و oropharyngeal پیدا نشده است. در صورتی که این موضوع با آنچه در مورد سایر سرطان های مشاهده می شود سازگار باشد، مصرف میوه ها و سبزیجات ممکن است محافظت کننده باشد. تحقیقات حاکی از این هستند که افزایش مصرف میوه ها و سبزیجات با کاهش خطر ابتلا به سرطان های دهان همراه هستند، و مطالعه دیگری نشان داد که مقدار کل میوه و سبزیجات مصرفی با کاهش سرطان های سر و گردن همراه است.

تغذیه و سلامت دهان

آفت های دهان

کمبود مطالعات دقیق در مورد بررسی نقش رژیم غذایی در مدیریت استوماتیت آفتی تکرار شونده (RAS) وجود دارد، که تحت عنوان آفت شناخته می شود. محرک های غذایی گزارش شده شامل مواد سخت، اسیدی، و نمکی، و همچنین نوشیدنی های الکلی و گازدار است. مطالعات اولیه نشان می دهند که کمبود روی در افرادی که RAS دارند بیشتر از افراد سالمی است که RSA ندارند، و مکمل روی باعث بهبود RSA در افرادی می شود که کمبود روی دارند.

تغذیه و سلامت دهان

زروستومیا یا خشکی دهان

زروستومیا یا خشکی دهان و تأثیرات آن روی سلامت دهان و کیفیت کلی زندگی ممکن است با عوامل تغذیه ای مانند غذاهای خشک و اسیدی، کافئین، و الکل تشدید شود.