در مقاله قبل مشکل عدم تقارن صورت را برای شما شرح دادیم و به علل بروز آن اشاره کردیم و گفتیم برای تشخیص آن از چه ابزارهایی می توان استفاده کرد. در این مقاله قصد داریم از روش های درمان این مشکل برای شما بگوییم.

تصمیم گیری در خصوص مداخله برای درمان دفورمیتی های دنتو فاسیال (بد ریختی در دندان و صورت) به میزان آگاهی بیمار از مشکلات زیبایی خود، میزان دفورمیتی اکلوزال، یا مقدار ناهماهنگی عمودی یا صفحه ساجیتال (خط وسط بدن) بستگی دارد.

 

عدم تقارن صورت

عدم تقارن صورت می تواند عناصر دندانی، اسکلتی، و بافت نرم را شامل شود و ممکن است ترکیبی از درمان ارتودنسی و جراحی ارتوگناتیک نیاز داشته باشد. درمان عدم تقارن صورت در کودکانی که هنوز به بلوغ نرسیده اند اغلب دشوار است و نتایج آن قابل پیش بینی نیستند. تغییراتی که با ابزارهای فانکشنال در رشد ایجاد شده اند، مشکل آفرین بوده اند و در اکثر موارد حتی با استفاده از بایت بلاک (bite-block) نیز به دیگر روش های درمان نیاز بوده است. یک بیمار در حال رشد، که عدم تقارن خفیف و کندیل فانکشنال دارد، باید از درمان ارتودنسی زود هنگام بهره مند شود و قبل از انجام جراحی باید اجازه داد رشد کامل شود.

عدم تقارن دندانی

عدم تقارن واقعی دندانی را می توان با درمان ارتودنسی به تنهایی درمان نمود. برای اصلاح عدم تقارن قوس دندانی، می توان از کشیدن دندان و مکانیک های عدم تقارن بهره برد. برای دندان هایی که به شدت غیر عادی هستند می توان از ترمیم های مصنوعی استفاده کرد. انحرافات فانکشنال متوسط را نیز می توان با تنظیمات اکلوزال اندک درمان نمود. انحرافات شدیدتر ممکن است به درمان ارتودنسی نیاز داشته باشند تا به کمک آن دندان ها صاف شوند تا به عملکرد درست خود برسند.

علاوه بر کارهای جبرانی ارتودنتیکی که قبل از جراحی انجام می شوند، ممکن است برای بیمارانی که عدم تقارن دارند، ارتودنسی جبرانی عرضی نیز لازم باشد. اضافی بودن یک طرفه ماگزیلا (فک بالا) از نمای عمودی اغلب با کجی اکلوزال همراه است. این توضیح می دهد چرا اکثر عدم تقارن ها با یک جراحی فک قابل درمان نیستند.

عدم تقارن های شدید، ترکیبی از درمان ارتودنسی و ارتوگناتیک نیاز دارند. آزمایشات بالینی نشان داده اند که برای عدم تقارن هایی که منشاء متفاوتی دارند اما شکل ظاهری آنها شبیه یکدیگر است، اصلاح مجموعه استخوانی ماگزیلا- مندیبل آنها با جراحی ممکن است تفاوت چندانی نداشته باشد، غیر از آنکه، در طول طراحی درمانی تأکید بیشتری روی نمای روبرو می شود. درمان جراحی درست، با یک تشخیص مناسب و ارزیابی صحیح همه ابعاد صورت آغاز می شود.

برخی بیماران بواسطه درمان ضعیف، مشاهده می کنند پزشک آنها تا پس از جراحی نتوانسته است عدم تقارن را تشخیص دهد. با این حال، اصلاح عدم تقارن صورت با جراحی می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا عدم تقارن ممکن است بافت های نرم و سخت را در ابعاد مختلف درگیر کرده باشد. این مشکل ممکن است ماگزیلا، مندیبل، مفاصل، و دیگر اجزاء اسکلتی دنتو فاسیال یا ترکیبی از آنها را درگیر کرده باشد. درمان مؤثر بافت های سخت است که می تواند تغییرات باور نکردنی ایجاد نماید، زیرا به طور کلی، بافت نرم، استخوان های زیرین را دنبال می نماید. در غیر اینصورت، دفورمیتی هایی که به بافت نرم محدود می شوند معمولاً در طول، یا پس از اصلاح اسکلتی درمان می شوند.

 

یکی دیگر از مشکلات برای طراحی درمان صحیح، در نظر گرفتن جنبه های رشد است. در نتیجه، طراحی و میزان اصلاح با جراحی باید حساب شده و سنجیده باشد، و جراحی دوم نیز ممکن است لازم باشد. هایپرپلازی کندیلی یک طرفه همراه با رشد زیاد، ممکن است تا سن ۲۳ سال ادامه داشته باشد. بیماری رومبرگ ممکن است تا پس از سن ۱۸ سالگی نیز ادامه داشته باشد. بروز عدم تقارن در نتیجه تروما (آسیب) و بیماری آخرین علت است. آسیب های جزئی به مفاصل فکی- گیجگاهی در دوران کودکی می توانند از نظر بالینی مورد توجه قرار نگیرند اما به تدریج با بزرگ شدن، قابل مشاهده خواهند بود.

معمولاً درمان جراحی عدم تقارن صورت به جراحی هر دو فک (Bimaxillary) نیاز دارد، که شامل برداشت استخوان لفورت ۱ (Le Fort I) و برداشت استخوان از دو طرف ساجیتال می شود. بسیاری از جراحان تکنیک جراحی “تک اسپلینت” را ترجیح می دهند. مجموعه ماگزیلا و مندیبل متحرک هستند، اسپلینت اکلوزال نهایی بین فکی اعمال می شود. موقعیت مجموعه ماگزیلا- مندیبل بین جراحی تنظیم می شود تا بهترین نتایج زیبایی حاصل شوند. برای جبران دفورمیتی های بافت نرم ممکن است نیاز باشد در وضعیت ایده آل از پیش تعیین شده تغییر ایجاد شود، مخصوصاً در بیمارانی که همی فاسیال میکروسومیا (hemifacial macrosomia کوچک بودن غیر عادی نیمی از صورت) دارند. پس از جراحی می توان از فیس بو face bow استفاده کرد تا تغییر وضعیت مجموعه ماگزیلا- مندیبل از قسمت خط وسط راحت تر انجام شود.

جراحی ارتوگناتیک را می توان با اقدامات دیگری ترکیب نمود، از جمله روش کانتور استخوان، مثلاً کاهش زاویه مندیبل (فک پایین)، برداشت استخوان حاشیه ای پایین مندیبل، ترمیم پلاستیک چانه، و تقویت استخوان و نیز کانتور بافت نرم از قبیل کاهش توده چربی باکال و ماهیچه های جونده که می توان آنها را همراه جراحی ارتوگناتیک انجام داد. بسته به نیازهای هر بیمار، فرایندهای جزئی مانند تزریق چربی پیوندی، ساکشن چربی (لیپوساکشن) زیر پوستی را نیز می توان به عنوان فرایند ثانویه انجام داد. در صورت لزوم می توان جراحی ارتوگناتیک هر دو فک را با فرایند لیفت صورت و نیز استفاده از یک ابزار تثبیت کننده قابل جذب انجام داد.

 

درمان عدم تقارن صورت و انحراف فک

در مقاله قبل مشکل عدم تقارن صورت را برای شما شرح دادیم و به علل بروز آن اشاره کردیم و گفتیم برای تشخیص آن از چه ابزارهایی می توان استفاده کرد. در این مقاله قصد داریم از روش های درمان این مشکل برای شما بگوییم.

تصمیم گیری در خصوص مداخله برای درمان دفورمیتی های دنتو فاسیال (بد ریختی در دندان و صورت) به میزان آگاهی بیمار از مشکلات زیبایی خود، میزان دفورمیتی اکلوزال، یا مقدار ناهماهنگی عمودی یا صفحه ساجیتال (خط وسط بدن) بستگی دارد.

عدم تقارن صورت

عدم تقارن صورت می تواند عناصر دندانی، اسکلتی، و بافت نرم را شامل شود و ممکن است ترکیبی از درمان ارتودنسی و جراحی ارتوگناتیک نیاز داشته باشد. درمان عدم تقارن صورت در کودکانی که هنوز به بلوغ نرسیده اند اغلب دشوار است و نتایج آن قابل پیش بینی نیستند. تغییراتی که با ابزارهای فانکشنال در رشد ایجاد شده اند، مشکل آفرین بوده اند و در اکثر موارد حتی با استفاده از بایت بلاک (bite-block) نیز به دیگر روش های درمان نیاز بوده است. یک بیمار در حال رشد، که عدم تقارن خفیف و کندیل فانکشنال دارد، باید از درمان ارتودنسی زود هنگام بهره مند شود و قبل از انجام جراحی باید اجازه داد رشد کامل شود.

عدم تقارن دندانی

عدم تقارن واقعی دندانی را می توان با درمان ارتودنسی به تنهایی درمان نمود. برای اصلاح عدم تقارن قوس دندانی، می توان از کشیدن دندان و مکانیک های عدم تقارن بهره برد. برای دندان هایی که به شدت غیر عادی هستند می توان از ترمیم های مصنوعی استفاده کرد. انحرافات فانکشنال متوسط را نیز می توان با تنظیمات اکلوزال اندک درمان نمود. انحرافات شدیدتر ممکن است به درمان ارتودنسی نیاز داشته باشند تا به کمک آن دندان ها صاف شوند تا به عملکرد درست خود برسند.

علاوه بر کارهای جبرانی ارتودنتیکی که قبل از جراحی انجام می شوند، ممکن است برای بیمارانی که عدم تقارن دارند، ارتودنسی جبرانی عرضی نیز لازم باشد. اضافی بودن یک طرفه ماگزیلا (فک بالا) از نمای عمودی اغلب با کجی اکلوزال همراه است. این توضیح می دهد چرا اکثر عدم تقارن ها با یک جراحی فک قابل درمان نیستند.

عدم تقارن های شدید، ترکیبی از درمان ارتودنسی و ارتوگناتیک نیاز دارند. آزمایشات بالینی نشان داده اند که برای عدم تقارن هایی که منشاء متفاوتی دارند اما شکل ظاهری آنها شبیه یکدیگر است، اصلاح مجموعه استخوانی ماگزیلا- مندیبل آنها با جراحی ممکن است تفاوت چندانی نداشته باشد، غیر از آنکه، در طول طراحی درمانی تأکید بیشتری روی نمای روبرو می شود. درمان جراحی درست، با یک تشخیص مناسب و ارزیابی صحیح همه ابعاد صورت آغاز می شود. برخی بیماران بواسطه درمان ضعیف، مشاهده می کنند پزشک آنها تا پس از جراحی نتوانسته است عدم تقارن را تشخیص دهد. با این حال، اصلاح عدم تقارن صورت با جراحی می تواند چالش برانگیز باشد، زیرا عدم تقارن ممکن است بافت های نرم و سخت را در ابعاد مختلف درگیر کرده باشد.

این مشکل ممکن است ماگزیلا، مندیبل، مفاصل، و دیگر اجزاء اسکلتی دنتو فاسیال یا ترکیبی از آنها را درگیر کرده باشد. درمان مؤثر بافت های سخت است که می تواند تغییرات باور نکردنی ایجاد نماید، زیرا به طور کلی، بافت نرم، استخوان های زیرین را دنبال می نماید. در غیر اینصورت، دفورمیتی هایی که به بافت نرم محدود می شوند معمولاً در طول، یا پس از اصلاح اسکلتی درمان می شوند.

یکی دیگر از مشکلات برای طراحی درمان صحیح، در نظر گرفتن جنبه های رشد است. در نتیجه، طراحی و میزان اصلاح با جراحی باید حساب شده و سنجیده باشد، و جراحی دوم نیز ممکن است لازم باشد. هایپرپلازی کندیلی یک طرفه همراه با رشد زیاد، ممکن است تا سن ۲۳ سال ادامه داشته باشد. بیماری رومبرگ ممکن است تا پس از سن ۱۸ سالگی نیز ادامه داشته باشد. بروز عدم تقارن در نتیجه تروما (آسیب) و بیماری آخرین علت است. آسیب های جزئی به مفاصل فکی- گیجگاهی در دوران کودکی می توانند از نظر بالینی مورد توجه قرار نگیرند اما به تدریج با بزرگ شدن، قابل مشاهده خواهند بود.

معمولاً درمان جراحی عدم تقارن صورت به جراحی هر دو فک (Bimaxillary) نیاز دارد، که شامل برداشت استخوان لفورت ۱ (Le Fort I) و برداشت استخوان از دو طرف ساجیتال می شود. بسیاری از جراحان تکنیک جراحی “تک اسپلینت” را ترجیح می دهند. مجموعه ماگزیلا و مندیبل متحرک هستند، اسپلینت اکلوزال نهایی بین فکی اعمال می شود. موقعیت مجموعه ماگزیلا- مندیبل بین جراحی تنظیم می شود تا بهترین نتایج زیبایی حاصل شوند.

برای جبران دفورمیتی های بافت نرم ممکن است نیاز باشد در وضعیت ایده آل از پیش تعیین شده تغییر ایجاد شود، مخصوصاً در بیمارانی که همی فاسیال میکروسومیا (hemifacial macrosomia کوچک بودن غیر عادی نیمی از صورت) دارند. پس از جراحی می توان از فیس بو face bow استفاده کرد تا تغییر وضعیت مجموعه ماگزیلا- مندیبل از قسمت خط وسط راحت تر انجام شود.

جراحی ارتوگناتیک را می توان با اقدامات دیگری ترکیب نمود، از جمله روش کانتور استخوان، مثلاً کاهش زاویه مندیبل (فک پایین)، برداشت استخوان حاشیه ای پایین مندیبل، ترمیم پلاستیک چانه، و تقویت استخوان و نیز کانتور بافت نرم از قبیل کاهش توده چربی باکال و ماهیچه های جونده که می توان آنها را همراه جراحی ارتوگناتیک انجام داد. بسته به نیازهای هر بیمار، فرایندهای جزئی مانند تزریق چربی پیوندی، ساکشن چربی (لیپوساکشن) زیر پوستی را نیز می توان به عنوان فرایند ثانویه انجام داد. در صورت لزوم می توان جراحی ارتوگناتیک هر دو فک را با فرایند لیفت صورت و نیز استفاده از یک ابزار تثبیت کننده قابل جذب انجام داد.

در مقاله قبل دندان نهفته را معرفی کردیم و از خطرات نهفته ماندن آن گفتیم و اشاره کردیم که در صورت امکان می توان با کمک درمان ارتودنسی آن را در جای درست خود هدایت کرد یا اگر به طور کامل داخل بافت قرار داشته باشد باید پس از جراحی اکسپوز (جراحی برای برداشتن بافت روی دندان نهفته) با کمک ارتودنسی بیرون آورده شود. در انتها اشاره کردیم برای تصمیم گیری در خصوص انجام جراحی اکسپوز و بیرون کشیدن دندان و هدایت آن به محل درست با کمک درمان ارتودنسی، عوامل مختلفی هستند که باید مد نظر قرار گیرند. در این مقاله به ادامه معرفی این عوامل می پردازیم.

 

جابجایی دندان نهفته و مشکلات آن

جابجایی دندان های مجاور و ضایعات پاتولوژیک همراه با دندان نهفته می تواند کشیدن دندان نهفته را ضروری کند. با این حال، کیست های رویشی eruption cysts، کیست های دانتی ژور dentigerous cysts، و ضایعات خوش خیم (مانند تومور ادنتوژنیک آدنوماتوئید adenomatoid odontogenic tumor، ضایعات سلولی بزرگ، کیست های آنوریسمی استخوان aneurysmal bone cysts، و غیره) استثناء هستند. در این موارد، این امکان وجود دارد که تنها ضایعه برداشته شود و دندان نهفته نجات یابد.

 

جنبه زیبایی و تناسب ظاهری نهفتگی دندان

جنبه های زیبایی و تناسب ظاهری نهفتگی دندان از جمله مسائلی هستند که می توانند روی تصمیم گیری برای اکسپوز یا کشیدن دندان نهفته تأثیر گذار باشند. به عنوان مثال، دندان نیش بسیار استراتژیک است زیرا زمانی که بیمار لبخند می زند دیده می شود؛ بنابراین، ارزش حفظ شدن دارد؛ در حالی که یک دندان نیش بد شکل، کج و کوله، یا به درد نخور، ممکن است ارزش نگه داشتن نداشته باشد، مگر آنکه پس از بیرون آمدن ترمیم و اصلاح شود.

قابلیت و کارآمدی دندان نهفته

دندان نهفته ای که شکل بسیار نازیبایی دارد، ریشه کوتاهی دارد، و بر اساس بررسی ها ناکارآمد تشخیص داده می شود، به احتمال زیاد به جای جراحی اکسپوز و صاف شدن به کمک ارتودنسی، نیاز به کشیدن خواهد داشت.

مدت زمان درمان جراحی، درمان ارتودنسی و هزینه آنها

طول درمان ارتودنسی، جراحی و هزینه ها دیگر موضوعات فرعی هستند که ارتودنتیست پیش از برنامه ریزی برای طرح درمان باید با بیمار یا والدین او راجع به آنها صحبت کند. درمان ارتودنسی برای هدایت دندان نهفته به سمت قوس دندانی و اکلوژن (بسته به سن بیمار، تراکم استخوان، میزان شکل گیری ریشه، انحراف ریشه یا دیلاسریشن (نوعی آنومالی که در آن تاج و ریشه دندان رابطه خطی خود را از دست می دهند مثلاً تاج روی ریشه می چرخد یا منحرف می شود)، عمق و زاویه نهفتگی، میزان فضای موجود در قوس دندانی) معمولاً ۱ تا ۳ سال زمان می برد. هزینه ها مستقیماً با پارامترهایی که ذکر شد رابطه دارند (هر چه مدت زمان بیشتری طول بکشد تا دندان نهفته در جای خود قرار بگیرد، هزینه بیشتری در بر خواهد داشت). از قبل هزینه ها باید برآورد شوند.

 

ارزش حفظ دندان نهفته

معمولاً بواسطه عدم هماهنگی طول قوس دندانی و اندازه دندان ها، دندان مولر سوم نهفته باقی می ماند. اغلب، به علت عدم وجود جای کافی در قوس دندانی، وجود پاکت های پریودنتال، مسدود شدن مسیر رشد دندان، مال اکلوژن، پوسیدگی و کرم خوردگی دندان و یا عفونت پری کرونیت (اطراف تاج دندان)، دندان های عقل نیاز به کشیدن دارند. بنابراین، به ندرت برای دندان های مولر سوم جراحی اکسپوز انجام می شود یا با ارتودنسی صاف می شوند؛ با این حال، در صورتی که برای حمایت دندان مصنوعی یا روکش، یک اباتمنت دیستال نیاز باشد، صاف کردن مولر سوم فک پایین نیاز خواهد بود.

دندان های مولر و پرمولر دوم معمولاً کمتر نهفته هستند و درمان تحت تأثیر عواملی همچون اکلوژن، فضای قوس دندانی، پوسیدگی دندان، ارزش استراتژیک دندان و هزینه های آن می باشد. تصمیم گیری برای حفظ دندان یا کشیدن آن، به شرایط هر مورد بستگی دارد. پس از معاینات بالینی، مشاوره، و همکاری با ارتودنتیست تصمیمات گرفته خواهند شد.

دندان های پیشین دائم به ندرت نهفته هستند؛ با این حال، در صورت نهفته شدن آنها، در هر دو فک ارزش حفظ شدن دارند، زیرا به لحاظ زیبایی مهم هستند و با لبخند زدن قابل مشاهده هستند. بعلاوه، نقش مهمی در تعیین خط وسط دندان ها ایفا می کنند که از نظر زیبایی از اهمیت بالایی برخوردار هستند؛ زیرا انحراف خط وسط کاملاً مشخص است و مورد توجه دیگران قرار می گیرد.

 

دندان های نیش دائمی فک بالا، در میان دندان هایی که احتمال نهفته بودن آنها وجود دارد، رتبه دوم را دارند. این دندان بلندترین ریشه را دارد و در اکلوژن هایی که دندان نیش آنها در سطحی بالاتر قرار می گیرد مهم است. معمولاً زمانی که فرد لبخند می زند دندان های نیش او قابل مشاهده هستند. بنابراین، از نظر زیبایی حائز اهمیت هستند و هر زمان که امکان داشته باشد، حفظ آنها ارزشمند است.

گزینه های درمانی پیش روی بیمارانی که دندان نیش دائمی آنها نهفته است عبارتند از:

مداخله با  کشیدن دندان: کشیدن دندان نیش شیری برای بهبود رشد دندان نیش دائم زمانی انجام می شود که ریشه به طور کامل شکل نگرفته باشد و برای رشد فضای کافی وجود داشته باشد.

عدم درمان: به جز ارزیابی های رادیوگرافیک دوره ای برای بررسی تغییرات پاتولوژیک، در صورتی که برای انجام جراحی اکسپوز یا کشیدن دندان محدودیت هایی وجود داشته باشد، هیچ درمانی صورت نخواهد گرفت.

کشیدن دندان با کمک جراحی: کشیدن دندان نیش نهفته با کمک جراحی و قرار دادن جایگزین مصنوعی زمانی انجام می شود که برای حفظ دندان محدودیت هایی وجود داشته باشد.

جراحی اکسپوز: جراحی اکسپوز دندان های نیش و صاف کردن آنها با درمان ارتودنسی زمانی انجام می شود که ممکن باشد.

اطلاعاتی از قبیل سن و جنس بیمار، فضا برای صاف کردن دندان، وجود دندان نیش شیری، جابجایی دندان پرمولر اول به محل دندان نیش، و دیگر مسائلی که ذکر شدند بایستی بررسی و ثبت شوند. در صورتی که دندان موقعیت استراتژیک داشته باشد و تصمیم گرفته شود دندان حفظ شود، سپس باید بررسی شود که آیا می توان دندان نیش نهفته را با جراحی اکسپوز و با فشار بیرون کشید یا باید با جراحی کشیده شود.

 

نگین یا براکت توربو حاصل اتصال مواد کامپوزیتی به سطح پالاتال یا اکلوزال دندان ها است. هدف اصلی استفاده از آنها پیشگیری از تماس شدید دندان های بالا با ابزاری است که به طور ثابت روی دندان های افرادی قرار گرفته است که اوربایت عمیق دارند اما می توانند در مواردی مانند کراس بایت یا پر کاری ماهیچه های مربوط به جویدن نیز مفید واقع شوند.

از گذشته تاکنون ارتودنتیست ها اوربایت عمیق را با بایت پلیت های آکریلیک متحرک و ثابت روی دندان های جلوی فک بالا برطرف کرده اند. این ابزارها دندان های عقب را از هم باز می کنند؛ عملکرد ماهیچه های مربوط به جویدن را تغییر می دهند؛ بیرون آمدن، رو به جلو آوردن و صاف کردن دندان های جلو را ممکن می سازند. بایت پلیت های متحرک مستلزم مسئولیت پذیری بیمار و نیز، تنظیم منظم ابزار برای جابجایی ارتودنتیک دندان ها است. بایت پلیت هایی که با بند به دندان متصل می شوند جایگزینی ثابت هستند، اما کمتر می توانند دندان ها را جابجا کنند و می توانند موجب بروز حساسیت در دندان ها شوند.

توربو بایت های فلزی جایگزین بایت پلیت های آکریلیک شدند. نمونه اولیه آنها، تغییر یافته براکت های لینگوال دندان های جلوی فک بالا بود. پس از اتصال یک تا چهار نگین به سطح پالاتال دندان های جلوی فک بالا، دندان های جلوی فک پایین روی لبه های اکلوزال ۴۴ درجه توربو جفت می شوند تا به باز کردن بایت کمک کنند. تصور می شد برای تغییر عملکرد ماهیچه ها، فلز ماده ای بهتر از آکریلیکی باشد که در بایت پلیت های سنتی استفاده می شد.

توربوهای فلزی، بواسطه دوام آنها، سهولت در حفظ بهداشت، و سادگی استفاده، جایگزین بایت پلیت ها شدند، اما بدون مشکل هم نبودند. مهم تر از همه اینکه، گاهی اوقات کارگذاری توربوهای فلزی کار دشواری است، که به علت آناتومی لینگوال دندان های جلوی فک بالا است. نگین های فلزی خلفی شامل تاج هایی از فلز ضد زنگ هستند که روی دندان های مولری که مشکل ندارند قرار می گیرند. از جمله عوارض جانبی شایع توربوهای فلزی نوک زبانی حرف زدن (در تلفظ حروفی مانند س و ز) و لرزش غیر قابل تحمل دندان ها است. این مشکلات منجر به ساخت جایگزین رزینی آنها برای اصلاح اور بایت شد.

اصلاح مشکل اوربایت

بیمارانی که رتروگناتی retrognathia (قرارگیری فک ها عقب تر از سطح جلویی پیشانی) دارند یا جلوی قوس دندانی فک پایین آنها عقب تر است، بیشتر مستعد پیشرفت اور بایت عمیق و قوس اسپی (curve of Spee) شیب دار هستند. دندان های جلوی فک پایین تا زمانی که با دندان های روبرو یا بافت نرم پالاتال تماس پیدا کنند به رشد خود ادامه می دهند، و بخشی از جلوی قوس اسپی را تشکیل می دهند. سپس مولرهای دوم به صورت دیستال نسبت به مولرهای اول بالا بیرون می آیند و هیچ مانعی برای متوقف ساختن آنها وجود ندارد تا اینکه با دندان های مولر دوم فک بالا تماس پیدا کنند.

اصلاح اوربایت به فرایندی برعکس این روند، تا سطح قوس اسپی نیاز دارد. مخصوصاً زمانی که دندان های پرمولر و مولرهای اول رو به جلو هستند، در حالی که دندان های جلو، نیش، و مولرهای دوم رو به عقب هستند. هم سطح کردن کامل قوس اسپی بدون باندینگ مولرهای دوم فک پایین دشوار است، زیرا وجود آنها یک بازوی اهرم مانند برای دندان های عقبی فک پایین فراهم می آورد.

از آنجا که منحرف کردن دندان های عقب رو به بیرون و اصلاح اور بایت در بیمارانی که زاویه فک آنها پایین است می تواند چالش بر انگیز باشد، مولرهای دوم فک پایین باید هر چه زودتر باند شوند. الاستیک (کش) های سبک، عمودی خلفی می توانند برای کمک به رو به بیرون آوردن دندان های پرمولر استفاده شوند. در صورتی که ماهیچه های جویدن فرد فعالیت زیادی داشته باشند می توان در کنار توربو بایت ها از بوتاکس استفاده کرد تا رو به بیرون منحرف کردن دندان های عقب، با توربوهای رزینی روی دندان های وسط جلوی فک بالا راحت تر شود.

محل قرار گیری براکت توربو

بیشترین جایی که برای قرار گرفتن توربوهای رزینی انتخاب می شود سمت زبانی دندان های جلوی مرکزی فک بالا است. روی هر دو دندان مرکزی توربو قرار می گیرد تا نیروی اکلوزالی که وارد می شود تقسیم شود. به ندرت روی دندان های کناری دو دندان وسط براکت توربو قرار می گیرد، زیرا ریشه های آنها کوتاه تر است، هر چند اگر بیمار نوک زبانی حرف بزند، روی این دندان ها نیز نگین قرار خواهد گرفت.

 

توربوهای رزینی عقب معمولاً روی کاسپ هایی قرار می گیرند که از دندان های مولر اول فک پایین حمایت می کنند. در بیمارانی که در سنین پیش از نوجوانی به سر می برند، مولرهای دوم فک پایین گزینه دیگر هستند. برخی ارتودنتیست ها برای راحت تر ایزوله کردن طی فرایند باندینگ، ترجیح می دهند براکت های توربو را روی پرمولرها و مولرهای فک بالا قرار دهند. به طور کلی، نگین های عقب دهان برای ایجاد مانع جلوی براکت های دندان های عقب فک پایین تأثیر کمتری دارند و در بیمارانی که زاویه دندان های آنها پایین است ممکن است نیاز باشد ضخامت بسیار زیادی داشته باشد.

توربو براکت های فانکشنال

توربوهای رزینی اریب که تحت عنوان توربوهای فانکشنال نیز نامیده می شوند با سطح اکلوزالی اندک اریب ساخته می شوند و دندان های روبرو را به سمت محل مطلوب خود هدایت می کنند. بیش ترین استفاده آنها برای اصلاح کراس بایت قدامی خفیف است.

 

مواد توربوهای رزینی به لبه انسیزال (لبه تیز دندان های قدامی) دو یا چند دندان پیشین فک پایین چسبانده می شوند سپس به صورت لینگوال اریب می شوند. دندان های پیشین فک بالا بواسطه تماس با سطح اریب به سمت جلو منحرف می شوند و فک پایین رو به عقب منحر می شود. کراس بایت دندانی نیز معمولاً ظرف مدت ۳ ماه اصلاح می شود.

 

برای بهبود مشکلات مربوط به مال اکلووژن کلاس ۲، توربوهای فانکشنال را می توان روی دندان های پر مولر نیز قرار داد. این نوع توربوها مانند ابزار Twin Block  عمل می کند: با لغزیدن دندان های پرمولر روی سطح اریب، محل مندیبل تغییر داده می کند. از همین تکنیک می توان برای بیمارانی استفاده کرد که از اینویزیلاین استفاده می کنند، که با افزودن اتصال مستطیلی پر نشده به سطح اکلوزال الاینر عمل می کند.

فِرِنِکتومی چیست و چرا انجام آن ضروری است؟

فرنکتومی به فرایند جراحی گفته می شود که برای برداشت بافتی در دهان تحت عنوان فرنوم انجام می شود. فرنوم بافتی است که از طریق یک اتصال ماهیچه ای، دو بافت را به یکدیگر متصل می کند. در دهان دو فرنوم وجود دارد که در اکثر افراد عملکرد کاملاً طبیعی دارند. این دو فرنوم عبارتند از:

فرنوم لبی که لثه فک بالا را به لب بالا متصل می کند، درست از قسمت بالای دو دندان وسط جلوی فک بالا آغاز می شود و تا بالای لب بالا امتداد دارد؛ و فرنوم زبانی که زبان را به کف دهان متصل می کند. در صورتی که عملکرد طبیعی این دو فرنوم با مشکل مواجه شود، بایستی به فکر فرنکتومی، یا همان جراحی فرنوم بود.

فرنکتومی فرنوم زبانی

همانطور که گفته شد، فرنوم زبانی، زبان را به کف دهان متصل می کند، عارضه ای که تحت عنوان انکیلوگلوسیا Ankyloglosia یا محدودیت حرکتی زبان نیز نامیده می شود. در برخی موارد این فرنوم تا نوک زبان امتداد می یابد، که موجب ایجاد “گره زبانی” می شود. فرنوم زبانی که محدود کننده و مشکل آفرین است، معمولاً باید در دوران نوزادی و  کودکی درمان شود. غالباً، کودکان قادرند خود را با فرنوم زبانی برجسته خود تطبیق دهند و به صورت عادی حرف بزنند و غذا بخورند. اما در صورت امتداد آن تا نوک زبان، این عملکردهای زبان (کمک به حرف زدن و خوردن غذا) با مشکل مواجه خواهند شد و بایستی جراحی فرنکتومی انجام شود زیرا تنها گزینه ای است که می تواند عملکرد طبیعی زبان را به آن بازگرداند.

فرنکتومی فرنوم لب بالا

این فرنوم قادر است لثه ها را از قسمت بالای وسط دو دندان جلوی فک بالا به لب بالا متصل کند. با بلند کردن لب بالای خود، و مشاهده زیر آن، به راحتی قادر به دیدن این فرنوم خواهید بود. از جمله مشکلاتی که در نتیجه عدم جراحی این نوع فرنوم ممکن است فرد با آن مواجه شود عبارتند از اتصال فرنوم به لثه های کنار دندان ها. در نتیجه لثه ها از روی دندان ها کنار خواهند رفت و دندان ها بدون پوشش باقی خواهند ماند. از سوی دیگر، اگر قرار باشد روزی روی لثه ها پروتز مصنوعی قرار گیرد، این فرنوم مانع قرار گیری درست آن روی لثه ها خواهد شد.

در صورت برجسته بودن این فرنوم، بین دو دندان جلوی فک بالا نیز فاصله بوجود خواهد آمد. این شرایط می تواند برای فرد یا حتی والدین او ناراحت کننده باشد. در صورتی که این فرنوم درد ایجاد نکند نیاز نیست فوراً درمان شود. بهتر است درمان این فرنوم تا پس از رشد کامل دندان های دائم به تعویق بیفتد. در اکثر موارد، زمانی که دندان های دائم جایگزین دندان های شیری می شوند، این فاصله بصورت خود به خود بسته می شود. در صورتی که این فاصله بصورت طبیعی بسته نشود، با کمک براکت های ارتودنسی می توان آن را از بین برد.

در صورتی که فرنوم باعث شود دندان ها مجدداً از یکدیگر فاصله بگیرند، پس از بستن مجدد فاصله با کمک براکت های ارتودنسی، فرنکتومی فرنوم لب بالا ضروری خواهد بود. معمولاً تا زمانی که فاصله بین دندان ها از بین نرود فرنکتومی انجام نمی شود، زیرا تشکیل بافت اسکار (جای بخیه) در نتیجه برداشتن فرنوم موجب می شود بستن فاصله بین دندان ها غیر ممکن باشد.

فواید فرنکتومی

بیمارانی که جراحی فرنکتومی داشته اند، بهبود کیفیت زندگی را تجربه کرده اند. در اینجا به برخی فواید فرنکتومی اشاره خواهیم کرد:

فرنکتومی لب بالا:

• بهبود عملکرد بایت
• کاهش ناراحتی های دهانی
• بهبود ظاهر با از بین بردن فاصله بین دندان ها
• افزایش اعتماد به نفس در نتیجه بهبود ظاهر

فرنکتومی زبانی:

• بهبود گفتار با بهبود عملکرد زبان
• بهبود ارتباطات در نتیجه بهبود گفتار
• بهبود اشتها، زیرا با عدم عملکرد درست زبان، فرد قادر به درست جویدن غذا نخواهد بود.

تمریناتی که پس از فرنکتومی باید برای کودک انجام داد

پس از انجام جراحی فرنکتومی تا هفته سوم روزی ۶ مرتبه باید هر قسمت را اندکی بکشید و ماساژ دهید.

کشش و ماساژ لب بالا

1. با دست تمیز لب بالا را بگیرید و آن را به سمت بینی بالا و پایین بیاورید.
2. لب را بیشتر از ۳ ثانیه در وضعیتی که در تصویر نشان داده شده است نگه ندارید.
3. از نوک انگشت اشاره خود برای ماساژ دادن تیغه لثه استفاده کنید، درست مانند مسواک زدن. بسیار آرام عمل کنید و مطمئن شوید که قسمت تا شده بالای لب را نیز ماساژ می دهید. پنج مرتبه از طرفین و بالا و پایین ماساژ دهید. این گام نباید بیشتر از ۵ ثانیه طول بکشد.

 

کشش و ماساژ زبان

1. با دست های تمیز، دو انگشت اشاره خود را دو طرف گوشه های لوزی قرار دهید.
2. اجازه دهید انگشتانتان به داخل کف دهان فرو روند و آنها را به یکدیگر نزدیک کنید.
3. استفاده از دیگر انگشتان نیز می تواند برای پایین نگه داشتن چانه و باز نگه داشتن دهان کمک کننده باشد.
4. از هر دو انگشت اشاره برای ۵ مرتبه بالا و پایین بردن زبان استفاده کنید. اگر این کار را درست انجام دهید، با بالا آمدن زبان، لوزی تا شده باز خواهد شد.
5. به آرامی و با فشار متوسط، حدود ۵ مرتبه داخل لوزی را به طرفین و بالا و پایین ماساژ دهید.

نکات کلی

فرنکتومی معمولاً در مواردی پیشنهاد می شود که فرنوم بوضوح موجب بروز درد و یا مانع عملکرد طبیعی شود. فرنکتومی زبان معمولاً زمانی انجام می شود که کودک در گفتار، بلع یا غذا خوردن مشکل داشته باشد. فرنکتومی لب بالا تنها زمانی در دوران کودکی و زمانی که دندان شیری در دهان وجود دارد انجام می شود که کودک در نتیجه وجود این فرنوم درد داشته باشد. در صورتی که فرنوم لبی تنها منجر به ایجاد فاصله بین دندان های جلو شود، فرنکتومی زمانی انجام می شود که فاصله بین دندان ها با کمک براکت های ارتودنسی کاملاً بسته شده باشد. اگر این نوع فرنکتومی قبل از کامل بسته شدن فاصله بین دندان ها انجام شود، اسکاری که در نتیجه جای بخیه بوجود می آید موجب خواهد شد بسته شدن فاصله غیر ممکن شود و فرد مجبور خواهد بود برای همیشه فاصله بین دندان ها را تحمل کند.

چرا از الاستیک های ارتودنسی استفاده می شود؟

دندان ها با وجود فشار ملایم و مستمر بهتر جابجا می شوند. یکی از مؤثرترین راه ها برای اصلاح بایت استفاده از الاستیک یا رابر بند است. به ندرت پیش می آید که یک بیمار تحت درمان ارتودنسی با استفاده از براکت ها قرار گیرد و طی یک بازه زمانی، به استفاده از کش ارتودنسی یا الاستیک ارتودنسی نیاز نداشته باشد. الاستیک ها یا رابر بندها بخش بسیار مهمی از درمان ارتودنسی موفق هستند. آنها در کنار براکت ها و سیم های کمانی عمل می کنند تا لبخندی زیبا و بایتی با عملکرد صحیح خلق نمایند. با کمک براکت های ارتودنسی می توان دندان های بالا و پایین را مستقل از یکدیگر صاف کرد در حالی که الاستیک ها اجازه می دهند دندان های بالا و پایین را به یکدیگر متصل کرد و رابطه بین آنها را اصلاح نمود. علاوه بر این، برای حل مشکلات مربوط به اندازه عرض کام، فاصله بین دندان ها، و نیز عدم هماهنگی بین خط وسط دندان های فک بالا و پایین، ابزارهای فوق العاده ای هستند. خود بیمار با استفاده درست و به موقع از الاستیک ها قادر به اصلاح این مشکلات خواهد بود. به این معنا که بیمار می تواند در کیفیت و طول درمان ارتودنسی خود نقش مهمی ایفا کند.

کش (الاستیک) ارتودنسی

دستورالعمل های کلی برای استفاده از الاستیک های ارتودنسی

در این بخش به بیان دستورالعمل هایی خواهیم پرداخت که باید دقیقاً طبق آنها عمل کنید تا مطمئن شوید به نتایج دلخواه خود و مد نظر ارتودنتیست دست خواهید یافت.

• پس از قرار گرفتن الاستیک ها روی براکت ها، با جابجا شدن دندان ها ممکن است احساس حساسیت بیشتری در آنها وجود داشته باشد. این درد و حساسیت معمولاً چند روز بیشتر طول نمی کشد. برای تسکین آن بهتر است از ادویل (ایبوپروفن) یا تیلنول (استامینوفن) استفاده کنید.
• در استفاده از الاستیک وقفه ایجاد نکنید زیرا تنها باعث می شود دفعه بعد که استفاده از آنها را آغاز می کنید مجبور به تحمل مجدد این درد باشید و جابجایی دندان ها دشوارتر شود.
• استفاده مداوم از الاستیک ها، یکی از عوامل حیاتی برای حصول اطمینان از اتمام درمان در زمان پیش بینی شده است.
• برای مؤثر واقع شدن الاستیک ها، باید از آنها به صورت تمام وقت، ۲۴ ساعت در روز و ۷ روز در هفته استفاده کرد (مگر آنکه دستور ارتودنتیست شما غیر از این باشد). حتی حین خوردن غذا نیز می توانید از آنها استفاده کنید. تنها زمان هایی که مجاز به خارج کردن آنها هستید برای مسواک زدن یا تعویض آنها با الاستیک های جدید است.

 

• دو تا سه مرتبه در طول روز الاستیک های ابزار خود را تعویض کنید زیرا ممکن است قدرت کشش خود را از دست بدهند و ضعیف شوند.
• به خاطر داشته باشید که کلید اصلی برای اصلاح ارتودنتیک مؤثر، فشار ملایم و مستمر است. از استفاده از الاستیک هایی با اندازه ی متفاوت یا افزایش تعداد آنها بپرهیزید، مگر آنکه دستور ارتودنتیست شما چیزی غیر از این باشد. فشار شدید می تواند به دندان ها و استخوان های پیرامون آنها آسیب برساند، و باعث خواهد شد دندان ها با سرعت کمتری جابجا شوند.
  

  کش (الاستیک) ارتودنسی

• همیشه یک بسته الاستیک با خود به همراه داشته باشید تا بتوانید به طور منظم آنها را تعویض کنید. در صورتی که بین دو جلسه مراجعه به ارتودنتیست الاستیک های شما رو به اتمام هستند سعی کنید یا خودتان آنها را تهیه کنید یا برای گرفتن آنها از ارتودنتیست به مطب مراجعه نمایید. هر روز از درمان که بدون الاستیک سپری شود ممکن است چند روز به طول درمان شما افزوده شود.
• با پیشرفت روند درمان و جابجایی دندان ها، ممکن است ارتودنتیست صلاح بداند از الاستیک هایی با میزان استحکام متفاوت استفاده کنید یا زمان و الگوی استفاده از آنها را تغییر دهد.

نحوه قرار دادن الاستیک یا کش روی براکت های ارتودنسی

برای قرار دادن الاستیک روی براکت های ارتودنسی، در حالی که دستانتان خشک هستند، الاستیک ها را بین انگشتان شست و اشاره خود قرار دهید. طبق دستور ارتودنتیست خود، الاستیک را روی براکت ها یا قلاب های براکت ها بکشید. معمولاً کار کردن از عقب به جلو راحت تر است.

در این بخش قرار دادن الاستیک با الگوهای مختلف را برای شما شرح خواهیم داد.

الاستیک های عمودی

این شکل قرار گرفتن الاستیک روی براکت ها به بستن فاصله بین دندان های بالا و پایین کمک می کند.

• بایستی الاستیک، قلاب براکت های دندان های نیش فک بالا را به قلاب براکت های دندان های نیش و پرمولر فک پایین وصل کند.
• به عبارت دیگر به شکل مثلثی است که نوک آن در بالا قرار می گیرد.

الاستیک های کلاس۲

از این شکل قرار گیری الاستیک ها برای اصلاح اورجت و اوربایت استفاده می شود.

• الاستیک ها را از قلاب براکت های دندان های نیش فک بالا به قلاب براکت های دندان های مولر اول فک پایین متصل نمایید.
• به عبارت دیگر از دندان های جلوی فک بالا به دندان های عقب فک پایین متصل می شوند.

الاستیک های کلاس ۳

 

از این شکل قرار گیری الاستیک ها برای اصلاح کراس بایت قدامی و آندر بایت استفاده می شود.

• الاستیک ها را از قلاب براکت های دندان های نیش فک پایین به قلاب براکت های دندان های مولر اول فک بالا متصل نمایید.
• به عبارت دیگر از دندان های جلوی فک پایین به دندان های عقب فک بالا متصل می شوند.

الاستیک های ضربدری

 

از این شکل قرار گیری الاستیک ها برای اصلاح کراس بایت استفاده می شود.

• الاستیک ها را از دکمه ای که به سطح زبانی دندان های فک بالا متصل شده است به قلاب براکت های دندان های فک پایین وصل نمایید.

الاستیک های مربعی شکل جلوی دهان

از این شکل قرار گیری الاستیک ها برای اصلاح اپن بایت استفاده می شود.

• الاستیک را از قلاب های براکت های دندان های جانبی دندان های پیشین سمت راست و چپ فک بالا به قلاب براکت های دندان های جانبی دندان های پیشین سمت چپ و راست فک پایین متصل نمایید.